نویسنده: نیام پنتونی، کارشناس ارشد ارگونومی کاربردی
تاریخ: ۸ فوریه ۲۰۲۵
در دنیای پرشتاب امروز، تلفن‌های هوشمند بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزمره ما شده‌اند. طبق آمار «استاتیستا»، در سال ۲۰۲۴ بیش از ۴ میلیارد کاربر تلفن هوشمند در جهان وجود داشته و این تعداد تا سال ۲۰۲۹ به بیش از ۶ میلیارد نفر خواهد رسید.
در دوران قرنطینه کرونا، استفاده از تلفن هوشمند به طور چشمگیری افزایش یافت. به گزارش «راتان و همکاران» (۲۰۲۱)، ۷۰٪ کاربران اینترنت، به‌ویژه جوان‌ترها، به دلیل قرنطینه از تلفن‌های هوشمند بیشتر استفاده کردند. همچنین، ۶۱٪ والدین کودکان خود را معتاد به دستگاه‌های هوشمند می‌دانستند. با وجود تمام مزایای این فناوری، استفاده بیش از حد از تلفن‌های هوشمند می‌تواند به سلامت جسمی و روانی ما آسیب بزند. در این مقاله، تمرکز اصلی بر ناراحتی‌های اسکلتی-عضلانی و خستگی چشمی است.
خطرات ارگونومیکی استفاده از تلفن هوشمند
۱. وضعیت‌های بدنی نامناسب:
سر پایین، شانه‌های افتاده، ستون فقرات خمیده، حالت‌هایی هستند که هنگام کار با گوشی دیده می‌شوند و باعث فشار به عضلات گردن، شانه و کمر می‌شوند.
۲. وضعیت ایستای طولانی:
اسکرول کردن طولانی‌مدت منجر به گرفتگی و التهاب عضلات می‌شود، چرا که جریان خون و اکسیژن به عضلات کاهش می‌یابد.
۳. حرکات تکراری:
حرکات مکرر انگشتان، مچ و گردن باعث پارگی‌های میکروسکوپی و ایجاد التهاب می‌شود که در صورت تکرار بدون استراحت، منجر به درد مزمن خواهد شد.
۴. نیروی گرفتن:
اندازه و نحوه نگه داشتن گوشی باعث افزایش فشار به انگشتان و ساعد می‌شود.
۵. نور آبی:
نور آبی ساطع‌شده از صفحات دیجیتال بر کیفیت خواب و سلامت چشم اثر منفی دارد.
علائم استفاده نادرست از گوشی هوشمند
مشکلات اسکلتی عضلانی شامل:
استفاده‌ی مکرر و طولانی‌مدت از گوشی‌های هوشمند با بروز مشکلاتی مانند التهاب عضلانی، تاندونیت، التهاب مفاصل، کشیدگی رباط‌ها، تاندینوپاتی (آسیب‌دیدگی تاندون‌ها) و تحریک اعصاب همراه است.
سندرم‌های وضعیتی در ناحیه گردن، پشت میانی و پایین کمر، ناشی از قرارگیری بدن در وضعیت‌های نامناسب یا تحت فشار است. این ناراحتی معمولاً به شکل دردهای مبهم در نواحی مختلف بدن بروز می‌کند. مثلاً وقتی مدت طولانی با سر خم شده به گوشی نگاه می‌کنید، در ناحیه گردن، شانه و بالای کمر احساس درد می‌کنید؛ یا هنگام قوز کردن یا لیز خوردن روی صندلی، در قسمت پایین کمر احساس ناراحتی به‌وجود می‌آید.
گردن تکنولوژیک (Tech Neck)، اصطلاحی رایج برای توصیف علائمی چون سفتی و درد در گردن، شانه و قسمت بالایی کمر، سردرد، کاهش دامنه حرکتی گردن، درد شدید و تیز در گردن یا شانه، درد هنگام نگاه کردن به پایین، درد فک، بی‌حسی یا گزگز در دست یا بازو است.
برآمدگی دیسک‌های ستون فقرات، به‌ویژه در ناحیه گردن و پایین کمر، می‌تواند در نتیجه‌ی وضعیت‌های بدنی نامناسب مداوم یا تکراری (مانند خم شدن، قوز کردن، چرخش تنه و بلند کردن اجسام) ایجاد شود.
تاندونیت شست یا تاندونیت دکوئرون (De Quervain’s Tendonitis)، ناشی از استفاده‌ی بیش‌ازحد از شست دست است. حرکات تکراری و طولانی مدت با شست، باعث التهاب تاندون‌های این ناحیه می‌شود.
سندروم تونل کارپ (Carpal Tunnel Syndrome) زمانی ایجاد می‌شود که تاندون‌های خم‌کننده‌ی ساعد به دست، هنگام عبور از تونل کارپ در مچ دست، ملتهب یا آسیب‌دیده شده و باعث فشار روی عصب میانی می‌شوند.
تاندینوپاتی مچ دست معمولاً در نتیجه‌ی استفاده‌ی بیش‌ازحد از تاندون‌های مچ رخ می‌دهد و ممکن است باعث تحلیل بافت کلاژن و نازک‌شدن یا بی‌نظمی در رشته‌های آن شود.
سندروم تونل کوبیتال (Cubital Tunnel Syndrome) زمانی رخ می‌دهد که عصب اولنار در ناحیه آرنج تحت فشار قرار بگیرد.
و در نهایت، انگشت کوچک گوشی (Smartphone pinky)! بله، این یک اصطلاح واقعی است! نویسنده در هنگام استراحت متوجه شده که انگشت کوچک دست راستش کمی از انگشت حلقه جدا ایستاده است. دلیل این پدیده، تکیه دادن انگشت کوچک زیر گوشی برای حفظ تعادل آن هنگام انجام ارزیابی‌های میدانی در اپلیکیشن بوده است – و همین موضوع جرقه نگارش این مقاله را زده است!
خستگی دیجیتالی چشم شامل:
- خشکی چشم، سردرد، تاری دید
- کاهش تعداد پلک‌زدن، نور زیاد صفحه، بازتاب نور و نور آبی
توصیه‌هایی برای استفاده هوشمندانه از تلفن هوشمند:
- گوشی را در سطح چشم نگه دارید.
- از نشستن در حالت قوز کرده خودداری کنید.
- وضعیت بدن را در طول استفاده تغییر دهید.
- از لوازم جانبی ارگونومیک مانند هولدر، استایلوس یا پاپ‌ساکت استفاده کنید.
- زمان استفاده از گوشی را مدیریت کرده و به‌طور منظم استراحت کنید.
- از قانون ۲۰-۲۰-۲۰ برای کاهش خستگی چشم استفاده کنید (هر ۲۰ دقیقه، ۲۰ ثانیه به نقطه‌ای در فاصله ۲۰ فوتی نگاه کنید).
- از فیلتر نور آبی یا عینک‌های مخصوص استفاده کنید.
- استفاده از گوشی در تاریکی یا پیش از خواب را محدود کنید.
استفاده آگاهانه و هوشمندانه از تلفن‌های هوشمند می‌تواند ما را از بروز آسیب‌های بلندمدت محافظت کرده و کیفیت زندگی‌مان را حفظ کند. فراموش نکنید که رعایت اصول ارگونومی، کلید سلامت پایدار و آسایش روزمره است.
