رفلاکس معده چیست؟

رفلاکس معده، بازگشت غیرارادی بخشی از محتویات معده به مری است. فرایند هضم شیمیایی غذا با ترشح اسید معده آغاز شده و مواد غذایی در معده تجزیه و در روده جذب می‌شوند. در طی فرایند تجزیه اسیدی غذا، گازها و بخاراتی تولید می‌شود که معمولا از راه مری و دهان خارج می‌شوند. به طور کلی مکانیسم انتقال غذا از گلو و مری به سمت معده به نحویست که پس از بلع و ورود غذا به معده، عضلات انتهایی مری که به آنها اسفنکتر تحتانی مری گفته می‌شود به طور کامل بسته شده و از برگشت محتویات معده به سمت مری جلوگیری می‌کند. رفلاکس معده را معمولا با احساس ترش کردن و سوزش سر معده می‌شناسیم. علاوه بر این بازگشت مزه تلخ یا ترش از گلو به دهان، سرفه و انتقال درد و ناراحتی از معده به سمت قفسه سینه از علائم رایج رفلاکس معده هستند.

می‌دانستید نشستن نادرست پشت میز کار باعث ابتلا به رفلاکس معده یا به اصطلاح ترش کردن می‌شود؟

در آمریکا بیش از ۶۰ درصد افراد بزرگسال از رفلاکس معده به مری (ترش کردن) رنج می‌برند به طوری‌که داروهای مربوط به درمان این عارضه دومین داروهای پرمصرف آمریکاست. هزینه خرید داروهای رفلاکس معده سالانه ۱۳ میلیارد دلار در امریکا برآورد شده است. آمار رسمی از میزان شیوع این عارضه در ایران وجود ندارد اما گفته می‌شود ۲۰ درصد افراد در تهران تقریبا دوبار در هفته رفلاکس معده را تجربه می‌کنند. بیشتر این افراد اینطور فکر می‌کنند که رفلاکس معده به شیوه تغذیه افراد برمی‌گردد اما در واقع این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که پروسه هضم غذا به درستی انجام نشود. علاوه بر رژیم غذایی عوامل دیگری روی بروز این عارضه موثرند. یکی از مهم‌ترین این دلایل مربوط به قرارگیری نامناسب سیستم گوارش است. غیر از مواردی که فرد به شکل مادرزادی اختلال اسکلتی عضلانی دارد، این حالت معمولا در اثر پوسچر نامناسب بدن ایجاد می شود. جهت کاهش رفلاکس معده از مری می بایست پوسچر را بهبود بخشید.

پوسچر نامناسب و رفلاکس معده

پوسچر به معنای وضعیت قرارگیری بدن در حین انجام کار و فعالیت است. پوسچر نامناسب باعث می‌شود طرز قرارگیری سیستم دستگاه گوارش از حالت نرمال خود خارج شود. اگر فرد روی میز کار یا در حال ایستادن قوز کند، معده به علت تغییر موقعیت، تحت فشارهای شکمی خارجی بیش از حد قرار می‌گیرد. در این حالت مواد اسیدی از معده با فشار به انتهای مری (اسفنکتر تحتانی مری) رانده می‌شوند، به این عارضه رفلاکس معده (Gastroesophageal Reflux) گفته می‌شود.

همچنین پوسچر نامناسب یکی از عوامل اختلال در فرآیند نرمال تخلیه گاز از معده به مری است. هنگامی که روی میز کار خم می‌شوید، راستای مری بر زمین عمود نیست و مسیر صافی از معده به مری وجود ندارد، در این حالت عضلات اطراف مری (اسفنکتر تحتانی مری) در اثر تجمع گاز به حالت اسپاسم در می‌آیند. در حالت اسپاسم، عضلات انتهای مری بسته شده، در نتیجه گاز و مواد اسیدی در معده گیر می‌افتند و با افزایش فشار داخل معده زمینه ایجاد رفلاکس از معده به مری به وجود می‌آید. این عارضه باعث سرفه و تنگی نفس می‌شود. همچنین می‌تواند درد سینه را به همراه داشته باشد. بسیار مهم است که هنگام نشستن، ایستادن و خوابیدن، بدن به گونه‌ای قرار گیرد که فشار بر روی معده به حداقل برسد و مری را در زاویه درستی قرار دهد تا فرآیند هضم غذا به‌راحتی انجام گیرد. بدین ترتیب یک راه صاف و مستقیم برای رفتن غذا به سمت معده وجود دارد. بعلاوه هنگامی که بدن پوسچر مناسب دارد جاذبه زمین به هدایت مواد غذایی به سمت مری و سپس معده کمک بیشتری می‌کند.

۱- پوسچر ایستاده

تصویر سمت راست در شکل زیر یک پوسچر نامناسب هنگام ایستادن را نشان می‌دهد. در این حالت مری به شکلی پیچیده یا چرخیده در می‌آید و شکلی شبیه شلنگ پیدا می‌کند. انحنای بیش از حد در مری، از خروج گازهای ناشی از عملیات اسیدی درون آن جلوگیری می‌کند که باعث افزایش فشارهای شکمی و منجر به رفلاکس می‌شود. در تصویر سمت چپ، فرد پوسچر مناسب را حفظ کرده است. در این حالت مجرای مری به طور عمود بر راستای زمین است. در این حالت بیشترین مسیر برای عبور گاز از معده به دهان وجود دارد. بدین ترتیب فشارهای شکمی به حداقل می‌رسد. از طرفی هنگامی‌که راستای مری عمود بر سطح زمین است، جاذبه زمین به انتقال مواد از مری به معده کمک می‌کند.

توصیه اصلاحی: پوسچر نامناسب ایستاده معمولا در ایستگاه‌های کاری ایستاده، اپراتورهای کنترل فرایند، پرستاران و پزشکان، ناظران ساخت و ساز و… مشاهده می‌شود. بهتر است در حالت ایستاده، شانه‌ها را به سمت عقب کشیده و نگهدارید و به گونه‌ای بایستید که کمترین فشار به کمر وارد شود. علاوه بر این در ایستگاه کاری ایستاده استفاده از زیرپایی توصیه می‌شود. می‌توانید به نوبت پاها را روی زیرپایی قرار داده و بعد از چند دقیقه، پا را عوض کنید این کار علاوه بر نرمش سبک عضلات ران و ساق پا، از ایجاد بار استاتیک بر عضلات اندام تحتانی و کمر پیشگیری می‌کند. همچنین توصیه می‌شود در صورتی‌که در ایستگاه کاری ایستاده، از مانیتور یا لپ‌تاپ استفاده می‌کنید، حتما از پایه‌های نگهدارنده لپ‌تاپ و نگهدارنده‌های مانیتور استفاده کنید. استفاده از نگهدارنده مانیتور باعث جلوگیری از خم شدن گردن، قوز کردن و در نتیجه جلوگیری از فشار بر ناحیه شکم و معده می‌شود.

۲- پوسچر نشسته

در دو تصویر سمت چپ در شکل زیر نشستن نادرست نشان داده شده است. در این حالت وزن قفسه سینه، شانه‌ها و سر باعث افزایش فشارهای داخل شکمی می‌شود. این فشار بر عضلات اسفنکتر تحتانی، باعث ضعف این عضلات و در نتیجه بازگشت محتویات معده به بالا می‌شود. به علاوه مری به طور صاف قرار نگرفته که بتواند به راحتی گاز را آزاد کند. در مقابل تصویر سمت راست نحوه نشستن درست را نشان می‌دهد که در این حالت فشارهای شکمی به حداقل خود می‌رسد و مری را در حالت عمود بر راستای زمین نگه می‌دارد.

توصیه اصلاحی: از آنجایی که امروزه بیشتر ساعات روز را در حال نشسته هستیم، حفظ پوسچر بدن در حال نشسته (نشستن صحیح) برای جلوگیری از رفلاکس معده بسیار اهمیت دارد. ساعات طولانی کار و نشستن روبروی مانیتور و کامپیوتر در وضعیت نادرست باعث می‌شود علاوه بر ابتلا به کمر درد، درد گردن، سردرد، به رفلاکس معده نیز دچار شوید. از آنجایی که ارتفاع مانیتورها کوتاه است افراد برای کار با مانیتور مجبور به خم کردن سر هستند. برای حفظ بدن در وضعیت مناسب می‌توانید از تجهیزات ارگونومیک استفاده کنید. به طور مثال نگهدارنده های ارگونومیک مانیتور (مانیتور استند، پایه مانیتور، ارگوتاپ) با قابلیت تنظیم ارتفاع، می‌تواند مانیتور را در ارتفاع استاندارد نگه دارد به طوری‌که مجبور به خم کردن سر و تحمل گردن درد نباشید. علاوه بر این استفاده از پشتی­ طبی در وضعیت نشسته روی انواع صندلی، باعث پرکردن گودی کمر و حفظ حالت طبیعی بدن خصوصا ناحیه کمر و شکم می‌­شود.

از آنجایی که امروزه بیشتر ساعات روز را در حال نشسته هستیم، حفظ پوسچر بدن در حال نشسته (نشستن صحیح) برای جلوگیری از رفلاکس معده بسیار اهمیت دارد.

۳- پوسچر خوابیده

همه ما تقریبا یک سوم از شبانه‌روز را در خواب به سر می‌بریم. خواب به‌عنوان بخش مهمی از زندگی انسان نقش مهمی در سلامت جسم و روح ما دارد. وقتی دراز کشیده‌اید، بدن باید در موقعیتی مناسبت نسبت به گرانش زمین قرار گیرد. در حالت خوابیده نحوه قرارگیری بدن خصوصا کمر و لگن باید کاملا استاندارد باشد. خوابیدن بر روی بالش مناسب، پوسچر فرد را هنگام خواب تضمین می‌کند. بلند بودن ارتفاع بالش باعث کشیدگی گردن و کوتاه بودن آن نیز باعث افتادگی سر و کشیدگی گردن می‌شود.

توصیه اصلاحی: در هنگام خوابیدن، موقعیت سر نسبت به بدن باید ۲۰-۱۵ سانتیمتر بالاتر قرار گیرد. چنانچه سر پایین‌تر یا هم‌راستا با بدن باشد، گرانش زمین باعث بازگشت اسید معده به مری می‌شود. حالتی که افراد در اول صبح، مزه تلخ یا ترشی در دهان و گلوی خود احساس می‌کنند. می‌توانید به پشت بخوابید و بالشتک زیر زانوهای خود قرار دهید یا آنکه به پهلو بخوابید و یک بالشتک بین زانوها قرار دهید. اما هرگز به شکم نخوابید. این نوع خوابیدن فشارهای زیادی به معده وارد می‌کند که موجب تشدید رفلاکس معده به مری می‌شود.

منبع: وبسایت باراد