به نظر شما کارگران در اجرای ارگونومی چه نقشی دارند؟ آیا آنها هم می‌توانند در اجرای راهکارهایی که در بهبود محیط کار و کاهش آسیب‌هایشان موثر است، کاری کنند؟ کارشناسان معتقدند نوعی از ارگونومی، مشارکتی است.
دکتر مجید معتمدزاده در این‌باره راهکارهای مشارکت در ارگونومی را مطرح می‌کند. ارگونومی مشارکتی، مشارکت فعال تمام سازمان در توسعه و اجرای دانش ارگونومی است که البته با حمایت کامل مدیریت انجام می‌شود تا شرایط محیط کار، کیفیت و بهره‌وری افزایش یابد. یکی از ویژگی‌های ارگونومی مشارکتی این است که کارکنان بتوانند ارگونومی را به عنوان یک دانش و تکنولوژی فراگیرند و از آن برای حل مشکلات محیط کار استفاده کنند. در سال‌های اخیر، گرایش قابل توجهی به سمت ارگونومی مشارکتی ایجاد شده که بخشی از آن به دلیل زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است.
جامعه و نیروی کار امروز روش‌های مدیریتی مربوط به ۵۰ سال قبل را نمی‌پذیرد زیرا امروزه تاکید زیادی بر کیفیت و مشتری‌مداری وجود دارد و تحقق آن نیازمند مشارکت بیشتر نیروی کار است. در حال حاضر رویکرد ارگونومی مشارکتی، در سازمان به عنوان رویکردی موثر برای تحول سازمان‌ها، بهره‌وری و رضایتمندی کارکنان پذیرفته شده است.
از آنجا که بهبود مداوم در سازمان بدون مشارکت همه نیروهای درگیر در سازمان امکانپذیر نیست و مدیریت به تنهایی توان و امکان ارزیابی تمام فعالیت‌ها را در سازمان ندارد، جلب مشارکت همه به منظور ایجاد بهبود در سازمان ضروری است و انجام این مهم باعث احساس مالکیت نسبت به کار، شکوفا شدن خلاقیت‌ها و ارائه پیشنهادات می‌شود.
در ارگونومی مشارکتی با معرفی و آموزش دانش کاربردی ارگونومی به همه افراد، کارکنان با استفاده از این دیدگاه جدید و با عطف به تجربه‌های شغلی‌شان قادر می‌شوند پیشنهادات مناسب، عملی و ساده (بدون هزینه و کم‌هزینه) برای بهبود سازمان و شرایط محیط کار ارائه کنند. از ارکان اصلی پرداختن به ارگونومی مشارکتی در سازمان، آموزش است.
آموزش ارگونومی به صورت کارگاهی است و در ابتدا از سطح مدیران ارشد سازمان گروهی که علاقه‌مندی بیشتری به موضوع دارند (حداکثر ۱۵نفر) انتخاب و در یک کارگاه ارگونومی تخصصی ظرف چند هفته مبانی و اصول دانش ارگونومی توسط متخصصان ارگونومی به آنان آموزش داده می‌شود. این تیم، آموزش ارگونومی را در سطح سازمان با همراهی متخصصان ارگونومی انجام می‌دهد.
هدف از تشکیل این تیم آموزش‌دهنده، بومی کردن دانش ارگونومی در سازمان است. یکی دیگر از ارکان ارگونومی مشارکتی، تشکیل گروه‌های کوچک کاری (تیم) و کار تیمی و همچنین استقرار سیستم پیشنهادات مبتنی بر آن است.
استفاده صحیح از تکنیک‌های کار گروهی از قبیل نمودار پارتو، نمودار علت و معلول، توفان مغزی و… در کار تیمی ضروری است. بعد از اجرای موفقیت‌آمیز کارگاه‌های آموزشی ارگونومی و استقرار سیستم پیشنهادات مبتنی بر تیم‌های کاری انتظار می‌رود با گذشت زمان برنامه ارگونومی مشارکتی که در ابتدا توسط متخصصان ارگونومی از خارج به سازمان وارد شده بود به‌تدریج به افراد داخل سازمان به طور کامل منتقل شود؛ برنامه‌ای که در نهایت قادر است از درون سازمان به حل مشکلات آن بپردازد. ارگونومی مشارکتی فرصتی را فراهم می‌کند که کارکنان دارای دانش و تجربه منحصر‌به‌فردی می‌شوند (عملکرد سیستم فراتر از مجموع عملکرد اجزای آن است) و بنابراین مشارکت آنان درک روشن‌تری از انواع مسائل موجود و راه‌حل‌های ارائه شده به‌دست می‌دهد.
مشارکت دادن کارکنان در تجزیه و تحلیل، توسعه و اجرای تحول سازمانی (پروژه ارگونومی مشارکتی) زمینه‌ساز ایجاد احساس مالکیت بیشتر نسبت به کار و سازمان و تعهد بیشتر در اجرای تغییرات است و سخن آخر اینکه مشارکت کارکنان در تعریف صحیح از مسائل مربوط به کار و ارائه راه‌حل‌های مناسب امری ضروری است. کارکنانی که در سال‌های متمادی یک کار را انجام می‌دهند اغلب ایده‌های عالی و راه‌حل‌های عملی و ساده‌ای ارائه می‌کنند که غالبا بدون هزینه یا با هزینه کم می‌توان این تغییرات را برای بهتر کردن سیستم انجام داد. آنها منابعی را ارائه می‌دهند که می‌توان به‌طور کامل از آنها استفاده کرد.
به‌علاوه، وقتی خود در ارائه پیشنهادی سهیم باشند براحتی هر تغییری را پذیرا خواهند شد. پس از تشکیل گروه ارگونومی در سازمان، باید اهداف آن تهیه و تنظیم شود.
اهداف این گروه باید به‌طور رسمی تدوین و به کارگران و سرپرستان ابلاغ شود. یکی از اهداف اولیه چنین برنامه‌ای ارتقای فرهنگ و آگاهی ارگونومی در سطح سازمان است. گروه ارگونومی باید رابطه خود را با تولید حفظ کرده و موضوعات و مسائل آن را بررسی کند.
یکی از رموز موفقیت برنامه ارگونومی، حمایت و همراهی برنامه توسط کارگران و سرپرستان است. در برنامه ارگونومی، همه مداخلات باید مستندسازی شود. ثبت مداخلات پایه‌ای برای تجزیه و تحلیل شرایط قبل و بعد از مداخله و همچنین سابقه‌ای از فعالیت‌های ارگونومی، می‌تواند مورد استفاده مدیریت، گروه‌های ارگونومی دیگر بخش‌های سازمان یا گروه‌های علاقه‌مند خارج از سازمان قرار گیرد.
