فرقی نمی‌کند که در فضای شرکتی کار می‌کنید یا در خانه همه ما واژه ارگونومی (در زبان انگلیسی: Ergonomics) را شنیده‌ایم. با شنیدن کلمه ارگونومی یاد طراحی لوازم محیط کار، ارگونومی کار با کامپیوتر و موبایل می‌افتیم. این مفهوم یکی از مباحث پیچیده‌ای است که کاربرد آن در حوزه‌های مختلف طراحی محصول، تنظیم نور در محیط کار و همچنین تنظیم صندلی و میز در محیط کار دیده میشود.
تعریف ارگونومی
اگر بخواهیم تعریفی برای ارگونومی چیست به زبان ساده داشته باشیم باید گفت ارگونومی دانشی است که انجام کارها را آسان تر می کند. اما از نظر علمی، ارگونومی دانش و هنر طراحی مطلوب تجهیزات و هماهنگ کردن شرایط کاری با وضعیت فیزیکی، حرکتی و نیاز انسان ها است. در واقع ارگونومی با استفاده از اطلاعات موجود از آناتومی بدن و رفتارهای انسانی برای بهبود شرایط کاری و بهینه سازی محصولات تلاش می کند. به همین دلیل رشته دانشگاهی ارگونومی ترکیبی است از علوم مختلف مثل روانشناسی، جامعه شناسی، مهندسی، بیومکانیک، طراحی صنعتی و فیزیولوژی.
واژه شناسی
اصطلاح ارگونومی ریشه یونانی دارد. ریشه کلمه ارگونومی به واژه ای دو بخشی باز می گردد که از دو واژه یونانی دیگر، «ارگو» به معنای کار و «نومی» به معنای قوانین طبیعی، تشکیل شده است. این اصطلاح را اولین بار ووجسیچ جاسترزیوسکی (Wojcisech Jastzebowski) در سال ۱۸۵۷ در روزنامه ای لهستانی و در مقاله ای با عنوان «ارگونومی یعنی علم کار، بر اساس حقایق برگرفته از علم طبیعی» به چاپ رسید.
دانشمند فرانسوی ژان گوستاو کورسل سنوئیل (Jean-Gustave Courcelle-seneuil)، گویا بدون اطلاع از مقاله جاسترزیوسکی، این واژه را در معنایی کمی متفاوت در سال ۱۸۵۸ به کار برد.
معرفی این اصطلاح در فرهنگ لغات انگلیسی به طور گسترده به روانشناس انگلیسی هیول مورل (Hywel murrell) نسبت داده می شود، که در سال ۱۹۴۹ در جلسه ای در مجمع نیروی دریایی انگلستان آن را مطرح کرد و منجر به تاسیس انجمن ارگونومی در این کشور شد. وی این اصطلاح را برای توضیح مطالعاتی که در طول و پس از جنگ جهانی دوم انجام داده بود به کار برد.
واژه ارگونومی عمدتاً در اروپا (بویژه انگلستان) بکار میرود. در حالیکه واژه عوامل انسانی (Human factors) بطور گسترده در ایالات متحده آمریکا و کانادا استفاده میشود. حیطه عوامل انسانی در ایالات متحده، محدوده وسیعتری از موضوعات را شامل میشود؛ یعنی نه تنها طراحی فعالیتهای کاری و تجهیزات، بلکه طراحی محصولات مصرفی را نیز شامل میشود. واژه ارگونومی از سال ۱۹۹۳ با تغییر نام جامعه عوامل انسانی، به جامعه عوامل انسانی و ارگونومی (Human Factors and Ergonomics Society)، مقبولیت عمومی بیشتری در سطح جهان یافت.
هدف از ارگونومی چیست؟
همانطور که گفته شد دانش ارگونومی به یک جمع بندی کلی از توانایی ها و محدودیت های انسان می رسد و برای تقویت توانایی ها و کمرنگ کردن محدودیت ها در انجام کار، روش های مطلوب و تجهیزات مناسبتری را عرضه می کند. اما شاید تصور کنید که در سایه ارگونومی انسان به ماشینی کارآمدتر مبدل می شود.
در صورتی که چنین تصوری درست نیست چرا که دانش ارگونومی با افزایش سطح بهداشت کار، بهبود محیط های کاری و بهینه سازی محصولات، از بروز آسیب های شغلی جلوگیری می کند و باعث می شود که کاربران شرایط بهتری را تجربه کنند.
بنابراین، در پاسخ به این سوال که هدف از ارگونومی چیست می توان گفت هدف از ارگونومی راحتی، کارایی، رضایت و سلامت هر چه بیشتر کاربران است که در نهایت منجر به افزایش بهره وری آن ها و کاهش صدمات ناشی از کار می شود.
به همین دلیل یکی از شاخه های علم ارگونومی، طراحی تجهیزات و وسایل ارگونومیک برای تامین بهداشت و ایمنی شغلی کاربران است تا به این ترتیب از بروز صدمات و آسیب های وارده به سیستم اسکلتی عضلانی آن ها جلوگیری کند. این آسیب ها در دراز مدت به مشکلات دائمی و حادتری مبدل می شوند.
به علاوه یکی دیگر از شاخه های علم ارگونومی در مورد قابلیت ها و محدودیت های کاربران مطالعه می کند و به بررسی شرح وظایف خواسته شده از افراد با توجه به توانایی ها و امکانات موجود در محیط های کاری می پردازد.
بنابراین ارگونومی به یک محیط کاری به خصوص محدود نمی شود و می توان در هر محیطی به دنبال این مفهوم بود. مثل ارگونومی در صنعت، ارگونومی در بیمارستان، ارگونومی کار با کامپیوتر و موبایل و ارگونومی در طراحی داخلی یا معماری.
