رابطه ی بسیار قوی بین ارگونومی و راحتی وجود دارد. ارگونومی یا عامل انسانی، یک نظم علمی است که با درک تأثیرات میان انسان و سایر پارامترهای سیستم و با مشاغلی که این تئوری ها را به کار می برند، مرتبط است. همچنین مطابق قاعده کلی، با اطلاعات و روشهای طراحی که برای بهینهسازی نیروی انسانی بوجود آمده اند و با عملکرد کلی سیستم در ارتباط است.
در حقیقت ارگونومی، اصولی است که بررسی میکند چگونه باید یک محیط برای عملکرد بهینهی انسان مطابقت داده شود. یکی از نتایجی که از طراحی ارگونومی بدست میآید راحتی یا کاهش ناراحتی است. از این رو ارگونومی، اصولی است که قطعآ در بهینهسازی محیط برای ایجاد حس راحتی نقش دارد. یکی ازتفاوتهای بین راحتی و ارگونومی می تواند این باشد که راحتی بیشتر به مصرف کننده و رفتار مؤثر توجه می کند. اگرچه توجه به احساسات و تجربهها و رفتارهای مؤثر انسانی در ارگونومی نیز وجود دارد و به ثبت رسیده است، برای نمونه در ادامه ی مطالبی که در بالا بیان شد راحتی میتواند توسط یک نفر ارزیابی شود. توجه بیشتر باید به چگونگی درگیری مصرفکننده در فرآیند طراحی معطوف شود. همانطور که پیشتر اشاره شد، این به معنی دخالت کاربر نهایی در ارتباط با تصمیمگیری روشهای دقیق طراحیها میباشد. تطابق محیط با انسان (که مد نظر علم ارگونومی است) با یکدیگر با افراد مناسب در پرسش سهیماند (مشارکت کنندگان).
راحتی و احساس
آنچه که از مفهوم راحتی می آید دارای یک ترکیب تجربی است که با بررسی احساسات ما شرح داده میشود. در سالهای اخیر، طراحی جامعه، توجهی رو به رشد در این احساسات را نشان میدهد، زیرا راحتی تحت تأثیر حالت ما و وضعیتی که در آن قرار داریم بوده و یک رابطه دوستانه با احساسات دارد.
مهندسی kansei ، شیوهای قابل استفاده در ثبت و مطالعه احساسات بشر در مرحله اول از فرآیند طراحی است.
یکی از بنیانگذاران این شیوه ناگاماچی از ژاپن در سال ۱۹۹۸ است. Kansei یک کلمه ژاپنی است و ترجمه کردن این لغت سخت است. مثالی از مهندسی Kansei، در طراحی بخشهای درونی ماشین مزدا، روی صفحه کامپیوتر برای استفاده کنندگان آینده نشان داده شده است. استفادهکنندگان کلماتی را برای آنچه که آنها در طراحیهای مختلف دیدهاند بکار بردهاند. نشانگرهای سرعت در طراحیهای مختلف نشان داده شدند: انحنا، طول با شمارههای موهومی و… احساسات رانندههای ماشین در واکنش به نشانگرهای سرعت اندازهگیری، ثبت و عکسالعملها به عنوان ورودی در طراحی استفاده شد.
یک مطالعه شبیه اما متفاوت در سال ۱۹۹۵ انجام شد. از دانشجویان طراحی صنعتی، طراحی مدلهای 3D از بطریهای حاوی نوشیدنیهای انرژیزا خواسته شد. در طراحی بطری، احساس ایجاد شده بوسیله چشیدن بیان شده. بطریهایی که طراحی شده بودند بر پایه نوشیدنیهای چشیده شده بودند. این بطریها در اشکال سادهای بودند که مشخص نبود که چه طعمی با چه بطری جفت شدهاند. (هماهنگ شدهاند).
برای تطبیق بطریها و طعمها، اشیایی درخواست شده بود و صحت مطابقت بصورت آشکاری، بالا بود. به این معنی که ثبت کردن آزمایشات احساسی، در مراحل اولیه فرآیند طراحی است. برای توسعه محصولات راحت، داشتن علم و دانش در زمینه احساس و طراحی، عاقلانه است. مفهوم احساس در طراحی در یک مکان کار بسیار مهم است. سازندگان محصولات و ماشین آلات ،گرایشی را پیش بینی کردند که در کنفرانسی (راجع به طراحی اثرات سازنده) ارائه شد.
محققان دانشگاه دلفت برای بررسی اثر احساس در طراحی محصول و تمایل استفاده کنندگان ابزاری را طراحی نمودند. برای مثال دسمت و همکاران(۲۰۰۱) روش کارت احساس (هیجان) (emocard) را توسعه داد، ابزاری که بدون نیاز به زبان خود گزارش میدهد. این روش به دلیل اینکه دسمت و هیککرت در سال ۱۹۹۸ پی بردند که بیان شفاهی احساسات و خصوصاً بیان کردن دقیق آن، احساسات با شدت پایینتر بوسیله محصولات فراخوانده مشکل است گسترش پیدا کرد، بعلاوه درخواست استفاده کنندگان برای توصیف واکنشهای احساسیشان نیاز به درگیری ادارکی دارد که ممکن است روی واکنشهایشان تأثیر بگذارد. بنابراین روش کارت احساس طراحی شد تا به استفاده کنندگان در بیان واکنشهای احساسیشان بدون استفاده از کلمات کمک کند.
این ابزار شامل ۱۶ کارت احساس است که چهرههای کارتونی با ۸ نوع بیان احساس روی چهره ۸ مرد و چهره ۸ زن را نمایش میدهد.
شکل۱- ۱۶ کارت احساس(هیجان) توسعه یافته بوسیله دسمت و همکاران (۲۰۰۱) که به یافتن واکنشهای احساسیها نسبت به محصولات کمک میکند.
این بیانات بین حالات خوشایندی (pleasantness) و انگیختگی (arousal) متفاوت است. با این دو بعد “چرخه احساسات” خلق شد که در ساختار دیداری برای بیان کارت احساس استفاده میشود (شکل۱)
در این بحث، کارتهای احساس به شرکت کنندگان برای بیان واکنشهای احساسیشان کمک میکنند، برای نمونه، شرکت کنندگان میتوانند کارتی که بهترین بیان را جهت پاسخهای احساسی برای یک محصول دارد انتخاب کنند.
شرکت کنندگان همچنین میتوانند کارتها را به منظور ارتباط بردارند، در اینصورت کارتها میتوانند هم برای کمک به تعیین ماهیت و خاصیت واکنشهای احساسی استفاده شوند و هم به شروع صحبت راجع به این واکنشها توسط یک طراح یا محقق کمک کنند.
راحتی
معنی کلمه راحتی در واژهنامههای مختلف و کشورهای مختلف،متفاوت است. راحتی در بسیاری از فرهنگ لغات[۱]. راحتی از درد، بهزیستی (احساس خوب داشتن) توصیف شده است .در این واژهنامهها راحتی همچنین “آرامش درونی، یا چیزهایی که با خود آرامش و راحتی به شخص میدهند“ معنی شده است. بسیاری از مردم با چیزهای قابل دیدن مثل کفش و لباس، احساس راحتی درونی پیدا میکنند. به هر حال تحقیقات همچنین بر روی آب و هوا نیز متمرکز است،و به زبان دیگر میتوانید از رقیبتان سبقت بگیرید و مزیت راحتی را در جای خود داشته باشید.در این صورت،آسودگی خاطر[۲] به معنی این است که خیلی نگران نباشید. بنابراین بهنظر میرسد که طبیعت درونی[۳](صفت باطنی) جزء تحقیقات راحتی نیست.
اهمیت راحتی
هر فرد توجه ویژه به راحتی دارد. هنگامی که تخت خواب یا ماشینی را میخرید یا بر فراز اقیانوس پرواز میکنید، راحتیاز اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین، تولیدکنندگان محصولاتی از قبیل: صندلی، اتومبیل، تختخواب، ابزارهای دستی و خطهای تولیدی برای تولید محصول راحتتر یا به عبارتی برای ایستادن در سکوی اول رقابتها، در تلاش هستند. راحتی بهوسیلهی عوامل زیادی در محیط تحت تاثیر قرار میگیرد. به این معنا که به سادگی قابل طراحی، عرضه به بازار و مدیریت متمرکز بر راحتی نیست. اگر چه دانش راحتی برای طراحی داخلی هواپیما، کار در بخش بازاریابی یک تولیدکنندهی وسیلهی دستی، مدیریت عملکرد بهینه کارمندان اداره، یا تلاش برای اندازهگیری ناراحتی بهعنوان عامل دردهای کمر، یک نیاز است.
هر فردی نسبت به راحتی، عقیدهای دارد. طراحی یک محصول ممکن است تنها توسط یک مصرفکننده ارزیابی شود. یک محصول به خودی خود نمیتواند راحت باشد. به این علت این کتاب توجه زیادی به چگونگی درگیری مصرفکننده در فرآیند طراحی، توجه کرده است. مصرفکنندهی نهایی باید درگیر شود.
اهمیت ناراحتی
کاهش ناراحتی یک پدیده تجملگرایانه نیست. برای حصول به عملکرد بهینهی انسان، باید از ناراحتیها جلوگیری شود. بهعنوان مثال، اتاقک یا واگن حامل راننده،بایدبا عملکرد راننده منطبق باشد. کاربرد مشابه برای محیط کاری کارگران مونتاژ و سیستمهای سخت افزاری کارمندان دفاتر است.
عملکرد بهینهی انسان در راس مسائل مورد نظر رقابتکنندگان قرار دارد و کاهش ناراحتی میتواند کمک بزرگی در این زمینه باشد. همچنین ناراحتی باعث دردهای کمر، گردن و دستها میشود، و به این دلایل باید از آن جلوگیری شود. ناراحتی میتواند به مشکلات اسکلتی – عضلانی منجر شود و برای جامعه هزینه زیادی در برداشته باشد.
در زیر سه مسئله برای جلوگیری از ناراحتی مشاهده میگردد:
- علت دقیق ناراحتی یا راحتی، شناخته شده نیست و مدلی برای شرح علت راحتی وجود ندارد.
- راحتی یک پدیدهی ذهنی بوده و هر فرد معنای خاص و شخصی از راحتی دارد.
- مراحل طراحی راحتی توصیف نشده است و شیوهی آن هم شناخته شده نیست.
سه عامل فوق به هم مرتبط هستند، اما برای وضوح بیشتر مدل، تجارب ذهنی آزمایششوندگان و اصول جدا شدهاند.
دانش راحتی مورد نیاز است
تولیدکنندگانی هستند که ادعا میکنند محصولاتشان راحتی را افزایش میدهد. ادعای آنها بر مبنای وجود حسگرهای خاص در محصولاتشان و یا کنترل آنها توسط کارشناس میباشد. مطمئناً هر کس تا حدی برخی از دانشهای راحتی را دارد، که میتوان با تعمیم آن، برخی موارد را پیشگویی نمود. اگر چه هر چند عاقلانه نیست خرید تخت خواب یا موقعیت شغلی (که حدوداً ۳/۱ عمر ما استفاده میشوند) تنها بر مبنای این باور باشند. ناراحتی در خودروها یا در طول خط مونتاژ میتواند منجر به اشتباهات یا دردهای کمر شود. سطح پایین راحتی در هواپیما میتواند به فروش کمتر منجر شود، زیرا امروزه اطلاعات مختلف برای درجهبندی راحتی بهسادگی در اینترنت قابل دستیابی است. بنابراین شیوههای طراحی دربردارندهی آزمایشها یا تجربهها بهوسیله استفادهکنندگان نهائی واقعی، مرجع هستند. اگر چه ساده نیست که تنها از مصرفکنندهی نهایی سوال کنید: ”آیا فکر میکنید این می تواند راحت باشد؟“ و یا “آیا هنگامی که از آن استفاده میکردید، راحت بود؟ “ورودی کاملی را برای طراحی به شما نخواهد داد.
مطالعات زیادی، تأثیر مثبت فرآیند طراحی را که در هر مصرفکننده نقش مهمی ایفا میکند نشانمیدهد. دو مورد از این مطالعات به قرار زیرند:
۱- شامل آزمونهای مصرفکننده میشود که به راحتی بیشتر کاردک نقاشی منجر شده و به نرخ فروش بالاتر در بازار منتهی میشود.
۲- با بهبود خط مونتاژ به بهرهوری بالاتر و رضایتمندی بیشتر کارگران منتهی میگردد.
[۱]the New Penguin English Dictionary 2000 ; Van Dale 2000
[۲]Comfortable
[۳]Interior
منبع:
