ارگونومی اداری

محیط مناسب برای کار با رایانه

روزبه‌ روز مدت زمانی که مشغول کار با کامپیوتر هستیم بیشتر و بیشتر می‌شود. گسترش فرهنگ استفاده از کامپیوتر، چه در محیط کار و چه در خانه، ما را به فکر انداخته است تا درباره تأثیر این تجهیزات و وسایل بر راحتی، سلامت و کارایی خود و خانواده‌مان، بیشتر جستجو و بررسی کنیم. همه کسانی که به نوعی با کامپیوتر و لوازم جانبی آن سروکار دارند لازم است درباره نحوه طراحی و چیدن وسایل و لوازم کامپیوتر بیشتر بدانند.

فضای کار

  • فضای کار با کامپیوتر باید به اندازه کافی وسیع باشد که هم خودتان به راحتی در آن‌ جا بگیرید، هم این فضا به شما امکان دهد که حرکات خاص مورد نیاز برای انجام وظایف و کارهای مورد نظرتان را با آسودگی انجام دهید و هم این‌که از نظر چیدن و جا دادن تجهیزات و لوازم در محیط کارتان با مشکل و تنگنا مواجه نشوید.
  • بهتر است از شلوغ کردن بیش از حد اطراف کامپیوتر، اجتناب کنید.
  • در فضای کاری‌تان، اشیا و لوازمی را که بیش از همه استفاده می‌کنید، مستقیماً روبه‌روی خودتان و در نزدیک‌ترین فاصله ممکن قرار دهید.
  • اگر در کارتان تماس‌های تلفنی مکرر و طولانی هم لازم است، بهتر است از یک هدست (headset) مناسب کمک بگیرید.
  • میزکار و مبلمان اداری استاندارد، لزوماً مطابق با نیازهای روزمره همه افراد نیست. تنظیم ارتفاع میز کار برای یک فرد بلند قد مسلماً با یک فرد معمولی متفاوت است؛ از طرف دیگر، فرد کوتاه‌ قد ممکن است نیاز به زیرپایی یا وسایل مناسب دیگری داشته باشد.
  • در مکان‌هایی که افراد مشترکن از یک میز یا محیط کاری استفاده می‌کنند، ضرورت استفاده از مبلمانی که قابل تنظیم باشد، دوچندان می‌شود.


رعایت نکات زیر که به صورت فهرست ذکر شده‌اند، برای تبدیل میز کار و محیط اطراف آن به مکانی راحت‌تر و سالم‌تر، کمک‌ خواهند کرد:

  • میزکار باید به گونه‌ای چیده و مرتب شود که اشیایی که بیش از همه مورد استفاده هستند، در نزدیک‌ ترین فاصله با فرد قرار گیرند تا فرد مجبور به درازکردن بیش از حد دستان خود نباشد.
  • سطح میز کار باید مات باشد تا انعکاس از سطح آن به حداقل برسد و چشم را کمتر آزار دهد.
  • فضای زیر میز کار باید همواره پاکیزه و خلوت باشد تا پاهای فرد به راحتی در آن حرکت و بازی کند و امکان کشیدن و دراز کردن پا کاملاً فراهم باشد.
  • اگر ارتفاع میز کار، ثابت و غیرقابل تغییر است، بهتر است از صفحه کلیدی استفاده شود که پایه‌های زیری آن قابل تنظیم هستند یا محلی برای استراحت دست دارد تا بتوان انعطاف‌پذیری بیشتری داشت.
  • اگر پس از تنظیم ارتفاع صندلی، کف پاها به شکل مسطح روی زمین قرار نمی‌گیرد، لازم است از یک زیرپایی (چوبی، فلزی یا غیره) استفاده شود.
  • اگر به طور مکرر و دایم با تلفن سروکار دارید، در طی روز از یک هدست یا تلفن مجهز به بلندگو استفاده کنید تا ناراحتی گردن و شانه کمتر برایتان ایجاد شود.
  • تلفن را در سمتی بگذارید که با دست ناغالب خود به آن پاسخ دهید، یعنی اگر راست‌دست هستید با دست چپ به تلفن جواب و آن را در سمت چپتان قرار دهید و بالعکس.
  • اگر میز کارتان مجهز به لامپ یا نور است، جهت نور آن را به شکلی تنظیم کنید که بدون این‌که باعث خیره‌شدن شما به صفحه کامپیوتر شود یا انعکاس آن روی مانیتور اذیتتان کند یا مستقیم به چشم‌هایتان بتابد، محیط روی میز را روشن کند.
  • اگر هنگام تایپ یا کار کردن، دایم لازم است به نوشته‌ها و اسنادتان نگاه کنید، بهتر است از یک پایه گیره‌دار برای نگهداشتن آن‌ها استفاده کنید. این پایه گیره‌دار باید از نظر ارتفاع، محل قرارگیری، فاصله با چشم و زاویه دید، کاملاً قابل تنظیم باشد. به علاوه در هر دو طرف مانیتور قابل نصب باشد و بتواند کاغذها و اسناد را نگه‌دارد.
  • لازم است پایه‌ای که کاغذها را روی آن قرار می‌دهید در همان فاصله‌ای از چشم شما قرار بگیرد که صفحه مانیتور قرار دارد. در واقع برای استفاده از این وسیله، نباید مجبور باشید که دایم چشم خود را از جایی به جای دیگر حرکت دهید و برای نگاه کردن از یکی به دیگری، گردنتان را حرکت دهید یا دایم خم کنید.

تنظیمات صندلی

برخلاف تصور رایج بین عموم مردم که نشستن باعث آسایش و ریلکس شدن می‌شود، باید گفت که اتفاقاً نشستن فشار زیادی را به پشت و کمر وارد می‌کند.

نشستن برای مدت‌های طولانی باعث افزایش فشار روی دیسک بین مهره‌های ستون فقرات می‌شود. به‌علاوه نشستن روی پاها و ران‌ها هم فشار می‌آورد. جاذبه زمین، خون موجود در پاها را به سمت پایین می‌کشد و بازگشت آن را به قلب از طریق سیاهرگ‌ها کند می‌کند.


توصیه‌های زیر به کاربران کامپیوتر کمک می‌کنند تا راحتی و آسایش بیشتری در هنگام نشستن روی صندلی داشته باشند:

  • نشستن باید دینامیک باشد نه استاتیک؛ یعنی نباید در یک وضعیت ثابت به مدت طولانی بنشیند بلکه باید وضعیت نشستن خود را هر از چند گاهی تغییر دهید.
  • طی زمانی‌که مشغول انجام کارهای روزمره هستید، بین زمان‌های نشستن حتماً چند دقیقه بایستید یا این‌که استراحت کوتاه چند دقیقه‌ای به خودتان بدهید.
  • پشتی صندلی شما حتماً باید قسمتی برای نگهداشتن و حمایت از کمر داشته باشد.
  • ارتفاع پشتی صندلی را طوری تنظیم کنید که گودی طبیعی کمر را حمایت کند.
  • در بعضی موارد، استفاده از یک حوله تاشده یا بالش به حمایت از گودی کمر کمک می‌کند.
  • زاویه پشتی صندلی معمولاً برای افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد، اما زاویه بین تنه و ران‌ها باید بین ۹۰ تا ۱۱۵ درجه باشد.
  • ارتفاع صندلی را طوری تنظیم کنید که پاها به شکل مسطح روی کف زمین قرار گیرند.
  • کاملاً قائم و صاف روی صندلی بنشینید طوری که کمرتان به پشتی صندلی بچسبد و شانه‌ها هم پشتی صندلی را لمس کنند.
  • ران‌ها باید به موازات کف زمین باشند و زانوها تقریباً در همان ارتفاع لگن قرار گیرند.
  • پشت زانو (گودی زانو) نباید تماس مستقیم با لبه نشیمنگاه صندلی داشته باشد. لازم است حداقل ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر فاصله بین لبه کفه نشیمنگاه و پشت زانوها باشد.
  • دسته‌های صندلی که محل قراردان آرنج و ساعد است باید قابل جابه‌جایی و حتی درآوردن و فاصله بین دسته‌های صندلی، قابل تنظیم باشند.
  • ارتفاع یا عرض قراردادن محل آرنج و ساعد را طوری تنظیم کنید که به شما امکان دهد آرنج و ساعد را به راحتی برای استراحت روی آن قرار دهید و موقع کار با صفحه کلید، شانه‌ها را رها کنید تا استراحت کنند.
  • دسته‌های صندلی نباید شانه‌های شما را به میزان زیادی بالا بیاورند. همچنین نباید زمانی که آرنج‌هایتان را روی دسته قرار می دهید، فاصله زیادی با بدنتان پیدا کنند.
  • آرنج و ساعد باید به آرامی و راحتی روی دسته صندلی قرار گیرند تا مشکلی برای اعصاب دست (مثلاً سوزن سوز شدن) یا گردش خون رگ‌ها ایجاد نشود.
  • اگر پس از تنظیم ارتفاع صندلی یا میز کارتان، کف پاها مستقیم روی زمین قرار نمی‌گیرند، لازم است از یک زیرپایی استفاده کنید.
  • لازم است فاصله‌ای به اندازه ۵ تا ۸ سانتی‌متر بین ران‌ها و سطح زیر میز کار وجود داشته باشد.
  • فضای کافی باید زیر میز کار در نظر گرفته شود تا بتوانید هر وقت که خواستید پاهایتان را دراز کنید و به‌علاوه، امکان حرکت پاها و زانوها به راحتی وجود داشته باشد.


نور محیط کار

نوردهی نامناسب در محیط کار با کامپیوتر، یکی از عمده‌ترین عوامل دخیل در ایجاد مشکلات و ناراحتی‌های بینایی از جمله خستگی چشم، سوزش یا خارش، تاری دید یا حتی دوبینی است. نوری که در اکثر محیط‌های کاری به کار گرفته می‌شود برای دیدن صفحه نمایش (مانیتور)، بیش از حد زیاد و درخشان است. می‌توان مثلاً تعداد لامپ‌ها یا مهتابی‌های روشن را به نصف کاهش داد. استفاده از لامپ‌های نور رومیزی، برای خواندن و نوشتن بهتر از سقفی بالای سر است.


برای کاهش خستگی و فشار روی چشم‌ها بهتر است توصیه‌های زیر را به کار ببندید:

  • پرده‌ها یا پنجره‌ها را برای کاهش انعکاس نور از بیرون، ببندید.
  • نور محیط را طوری تنظیم کنید که باعث انعکاس و بازتاب شدید روی صفحه نمایش نشود. منبع نور باید زاویه ۹۰ درجه قائم با محیط میز‌ کار داشته باشد و پرقدرت (وات بالا) نباشد. نور موجود در میدان دید شما نباید خیلی شدید یا نامتقارن باشد.
  • تا حد امکان از نوردهی غیرمستقیم یا با محافظ استفاده کنید.
  • دیوارها نباید به گونه‌ای رنگ شده باشند که انعکاس نور شدیدی ایجاد کنند.
  • بهتر است از محافظ و فیلتر ضد انعکاس و ضد درخشندگی (در مقابل نور مستقیم بالای سرتان) استفاده کنید.

محمدعلی برزگری

فارغ التحصیل کارشناس مهندسی بهداشت حرفه ای از دانشگاه شهید بهشتی تهران و دانشجوی ارشد ارگونومی دانشگاه یزد

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا