ابزارهای دستی و رعایت اصول ارگونومی در طراحی آنها
ابزارهای دستی از آغاز بشریت تاکنون مورد استفاده قرار گرفته‌اند و همواره در ارگونومی از اهمیتی ویژه برخوردار بوده‌اند. ابزارها نیرو را متمرکز و منتقل کرده و در کارهایی مانند بریدن، خرد کردن، تراشیدن و سوراخ کردن، انسان را یاری می کنند. در سده اخیر ابزارهای دستی دستخوش دگرگونی‌هایی شده‌اند. امروزه بسیاری از ابزاها برقی هستند. نیرویی که به وسیله ابزارها تولید می‌شود بیشتر است و به این دلیل، احتمال آسیب‌ها نیز افزایش یافته است. ابزارهای دستی باید:
- برای کار مورد نظر مناسب باشد.
- با استفاده کننده و دست او تناسب داشته باشد.
- هنگام استفاده موجب آسیب استفاده کننده نشود.
اصول طراحی ابزار
۱- مچ‌ها را صاف و مستقیم نگهدارید.
توانایی گرفتن ابزار با پنج انگشت، زمانی که مچ نسبت به موقعیت جغرافیایی، انحراف پیدا کرده یا خم شده به میزان زیادی کاهش می‌یابد. پس ابزار کار باید به صورتی طراحی شوند که اپراتور قادر باشد آنرا بدون خم کردن مچ دست، محکم در دست گرفته و با مهارت با آن کار کند. انحراف بیش از حد مچ، بخصوص زمانی که شیئی با پنج انگشت گرفته شده باشد به تاندونها و اعصاب میانی مچ فشار وارد می‌سازد. وقتی این عمل به طور مکرر صورت پذیرد تاندونها تحت تأثیر قرار گرفته متورم می‌شوند و فشار این ناحیه را افزایش می‌دهند. نتیجه آنچه که رخ می‌دهد به سندرم تونل کارپال معروف است.
یکی از فاکتورهای مهم در کاهش انحراف دست طراحی پست کار و سطح ارتفاع کار به گونه‌ای است که در انجام فعالیت‌های طولانی مدت خم شدن مچ به حداقل مقدار خود برسد. کاربرد زیر مچی‌ها در چنین شرایطی نه تنها این انحراف را کاهش خواهد داد، بلکه می‌تواند رفت و برگشت خون به دست را آسان تر کند.
۲- از بازدهی به عضله در حالت استاتیک خودداری نمایید
زمانی که ابزار سنگین برای مدتهای طولانی نگهداشته شوند یا وقتی که کار باید به صورتی که آرنج به حالت باز یا در بالا قرار دارد صورت بگیرد، بازدهی عضلات در حالت استاتیک رخ می دهد که در نتیجه آن خستگی دستها، ساعد و شانه پیش می‌آید. هم عضلات و هم مفاصل متأثر شده و باعث ناراحتی‌های عضلانی یا سختی در مفاصل می‌شود که خود می‌تواند مانع از توانایی کار اپراتور گردد.
زمانی که طبیعت کار حذف باردهی استاتیک به عضله را غیرممکن یا همراه با صرف انرژی می‌کند، جهت کم کردن خستگی استراحت‌های متوالی یا چرخش کار می‌تواند راه حل خوبی را فراهم کند. از عوارض کار استاتیک خستگی دردناک عضله و ضایعات ترومای تجمعی CTD وهمچنین ناراحتی‌های تاندونها و تحلیل مفاصل مرتبط می‌باشد. در این راستا برای پیشگیری از مشکلات مطرح می‌بایستی وزن ابزار در حداقل ممکن طراحی شود.
۳- از تمرکز فشار و استرس در بافت نرم کف دست اجتناب کنید.
تمرکز استرس ناشی از طراحی غیرمناسب ابزار دستی باعث تنش و فشار برکف دست یا انگشتان شده و عبور جریان و عملکرد عصبی آن را مختل می‌سازد. مثالی از این گروه ابزارها انبردست‌های شیارداری هستند که به علت تفاوت در ابعاد دست افراد کاربر، انگشتان گروهی از آنها بر روی برآمدگی های دسته ابزار قرار گرفته و ضایعات یاد شده را باعث می‌شوند.
۴- نیروی لازم جهت چنگش یا محکم گرفتن ابزار کاهش یابد.
هر چه تلاش بیشتری جهت چنگش و حفظ و کنترل ابزار اعمال شود، احتمال بالقوه ضایعه، بیشتر خواهد شد. هنگامی اعمال نیرو موثرترین حالت خود را دارد که نیرو به صورت فشاری وارد شود نه به صورت اصطکاکی، بنابراین هنگامی که نیرو به طور عمود بر محور دستگیره استوانه‌ای شکل اعمال شود موثرتر از زمانی خواهد بود که در راستای محور دستگیره اعمال می‌شود.
۵- حد چنگش به میزان مناسب حفظ شود
هنگام استفاده از ابزاری مانند انبردست، قیچی یا انبر قابلیت دست، در وارد آوردن نیرو حد یا ظرفیت چنگش آن وسیله نام دارد. برای ایجاد یک چنگش مناسب، نوک انگشتان نیرویی تا ۴ الی ۵ برابر نیاز دارد و چنانچه این عمل، بارها تکرار شود باعث آماس و ورم تاندونها در مچ و ساعد می‌شود.
۶- از لبه‌های تیز، نقاط درگیرکننده (نیشگون گیرنده) و حرکات عقب برگرداننده انگشت اجتناب کنید.
ابزار دستی نباید دارای لبه‌های تیز یا برآمده‌ای که می‌تواند بر دست فشار آورد، و ایجاد تاول کرده و یا فشارهای بی‌مورد به اعصاب و رگهای دست وارد کند، باشد. وقتی دو بازوی ابزار به هم نزدیک می‌شوند باید فضایی بین این بازوها وجود داشته باشد تا از نیشگون غیرعمدی انگشتان ممانعت شود.
وقتی از این گونه ابزارها در کارهای تکراری استفاده می‌شود باید از وسایلی مانند فنر جهت بازکردن ابزار بعد از هر بار استفاده کمک گرفت تا از حرکات عقب برگرداننده انگشتان اجتناب شود.
۷- از انجام اعمال ماشه‌ای با انگشت اجتناب کنید.
حالتی که به انگشت ماشه‌ای معروف است زمانی ایجاد می‌شود که یک انگشت مکرراً برای کار با یک ماشه استفاده گردد. این حالت به خصوص زمانی که دسته ابزار بزرگ باشد پیش می‌آید و کار در حالتی که تنها نوک انگشت خم شده و مفاصل میانی به حالت مستقیم باقی می‌ماند، صورت می‌گیرد. انگشت ماشه‌ای باعث می‌شود که افراد به طور دائم انگشت را کشیده نگهدارند.
۸- دستها را از حرارت و سرما محافظت کنید.
دسته‌های ابزار باید دستها را از حرارت و یا سرمای تولید شده بوسیله ابزار محافظت کنند. تماس حرارتی معمولاً از موتورهای الکتریکی یا حرارت تولید شده بوسیله ابزار جوشکاری یا وسایلی که چسبهای داغ یا بتونه‌های داغ را تزریق می‌کنند، رخ می‌دهد. دسته‌های لاستیکی، پلاستیکی یا چوبی معمولاً برای محافظت دست از حرارت تولید شده توسط این وسایل مناسب می‌باشند.
۹- از ارتعاش بیش از حد جلوگیری نمائید.
استفاده طولانی مدت از وسایل مرتعش می‌تواند باعث کاهش گردش خون در دستها و انگشتان و نهایتاً سندرم سفید انگشتی گردد. دسته‌های پلاستیکی فشرده که به جای دسته‌های فلزی یا چوبی استفاده می‌شود، می‌توانند انتقال ارتعاش را کاهش دهند. چنانچه نتوان به اندازه کافی ارتعاش را کاهش داد، کاهش زمان تماس بوسیله روشهای نوبت‌کاری، مناسب می‌باشد.
۱۰- از دستکش‌های مناسب استفاده کنید.
اغلب در کارخانجات از دستکش‌ها به عنوان محافظت کننده دست از عوامل مضر محیط کار استفاده می‌شود. در هنگام کار با دستکش، هم قدرت و هم مهارت کاهش می‌یابد. دستکش‌هایی که به دست شل هستند و یا ضخیم می‌باشند نیز مخاطرات زیادی را باعث می‌شوند. دستکش‌های مخصوص کار باید در اندازه‌های گوناگونی ساخته شوند تا به اندازه دستهای مختلف بخورند و از اثرات مضر دستکش‌ها بکاهند. دستکش‌ها همواره باید تمیز نگهداشته شوندتا از اثراتی که روغنها یا دیگر محرک‌های وارد شده به دستکش ها روی پوست ایجاد می‌کند، جلوگیری کنند و یا چنانچه ذرات تحریک کننده وارد دستکش‌ها شود مانع از تماس آنها با پوست شوند.
منبع:
