در فرهنگ عمومی افراد سحرخیر آدم‌های زرنگ و کاری تلقی می‌شوند و افرادی که صبح‌ها دیر از خواب بیدار می‌شوند تنبل و کاهل. اما آیا این باور عمومی از نظر علمی ثابت شده است؟ در این مطلب به این موضوع می‌پردازیم.
برخی افراد صبح خروس‌‌خوان از خواب بیدار می‌شوند و آن‌قدر سحرخیزند که کامروایی‌شان ضرب‌المثل شده است، اما در عوض برای برخی دیگر از افراد، زود بیدار شدن از خواب یک شکنجه دردناک است. بعضی اشخاص تا نیمه‌های روز خواب‌اند و از آن به بعد فعالیت‌شان را آغاز می‌کنند و به قول معروف بدن‌شان تحرکش را بازمی‌یابد اما برای برخی دیگر این زمان حتی به نیمه‌های شب کشیده می‌شود. پرسش این‌جاست که آیا این موضوع ربطی به تنبلی و کاهلی دارد یا مربوط به سیستم بدن است و برای آن علتی قانع‌کننده وجود دارد؟
📝 براساس یافته‌های یک پژوهش علمی جدید ثابت شده که زمان خواب و بیداری وابسته به عوامل ژنتیکی در افراد است و گرچه فشار و اولویت‌های فردی بر آن تاثیرگذار است اما به واقع نمی‌توان کسی را به دلیل دیر بلند شدن از خواب سرزنش کرد، چراکه در این مورد ژن‌های او مسئول‌اند. محققان بخش ژنتیک دانشگاه لستر در یک پژوهش تازه که روی مگس سرکه (مگس میوه: Drosophila melanogaster) انجام شده، به این نتیجه رسیدند که ارتباط مستقیمی بین رفتارهای خواب و بیداری و ژنتیک وجود دارد. نتایج این پژوهش در مجله مرزهای علوم اعصاب (Frontiers in Neurology) به چاپ رسیده است.
📝 متخصصان علوم اعصاب این تیم پژوهشی دریافتند که مگس‌های میوه در ساعات مختلفی از روز از شفیره خود درمی‌آیند و مشغول به کار می‌شوند. تیم تحقیقاتی این دانشگاه دو گونه کرونوتایپ را در این مگس‌ها کشف کرد؛ جمعیتی که صبح زود مشغول فعالیت می‌شدند و جمعیتی که در ساعات پایانی روز فعالیت می‌کردند. منظور از کرونوتایپ عادات خواب شبانه اعم از دیر یا زودخوابی است که نه تنها بر زندگی اجتماعی تاثیر می‌گذارد، بلکه پیامدهایی برای سلامت فرد نیز به دنبال دارد. محققان انگلیسی و استرالیایی عادات خواب هر فرد را کرونوتایپ یا عادات زمانی خواب می‌نامند. با بررسی DNA این موجودات مشخص شد بیان ژن‌ها در دو گروه سحرخیز و شبزندهدار با یکدیگر متفاوت است. این تفاوت در زمان بیداری را دانشمندان به نژادهای مختلف این حشره مربوط دانستند.
📝 مگس میوه یک مدل و همتای خوب برای بررسی عوامل ژنتیک بر رفتارهای و بیماری‌های مختلف است که نتایج بیش‌تر تحقیقات انجام شده روی آن قابل تعمیم به انسان است. حدود ۷۵ درصد از ژن‌های شناخته‌شده بیماری‌های انسانی، یک همتای قابل تشخیص در ژنوم مگس‌های میوه دارد. یافته‌های این تحقیق کمک زیادی در کشف علل «سحرخیز بودن» و «شب زنده‌دار بودن» افراد مختلف خواهد کرد. اران توبر (Eran Tauber)، یکی از نویسندگان این مطالعه، به مجله علمی – خبری IFLScience گفت: «تاثیر این اولویت‌بندی (سحرخیز بودن یا شبزندهدار بودن) بر سلامت و رفتار اشخاص به خوبی مستند و اثبات شده، اما اساس مولکولی آن هنوز ناشناخته است». این مطالعات مشخص کرد که فرایندهای مولکولی مربوط به ساعات بیولوژیک افراد با توجه به محتوای ژنی آن‌ها با یکدیگر تفاوت دارد و این تفاوت به معنای تاخیر در یکی و تعجیل در دیگری نیست بلکه صرفا یک تفاوت ژنتیکی است، پس نمی‌توان به افراد سحرخیز لقب زرنگ داد و به افراد شبزندهدار لقب کاهل.
✅ ریتم طبیعی و ساعات بیولوژیک بدن افراد با یکدیگر متفاوت است.
👈 با درک این تفاوت‌ها می‌توان بسیاری از مشکلات روانی و جسمی افراد را برطرف کرد و از هر کس با توجه به طبیعت و ساختار خدادادی بدن او انتظار داشت.
🚩هنوز پرسش‌های پاسخ داده نشده زیادی در این خصوص وجود دارد اما اگر شما نمی‌توانید صبح زود از خواب بیدار شوید مقصر نیستند، بلکه ژن‌هایی که از پدر و مادرتان به ارث برده‌اید در این امر دخیل‌اند. محرومیت از خواب و کم‌خوابی می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری بر سلامت فرد وارد کند که از جمله آن می‌توان به از دست دادن هوشیاری و احتمال تصادف و بروز حوادث مختلف، سکته و حمله قلبی، از دست دادن میل جنسی و پیری زودرس اشاره کرد.
📍با توجه به خطرات احتمالی ناشی از کم‌خوابی، دانستن و شناختن چرخه خواب افراد بسیار حائز اهمیت است. براساس تحقیقات انجمن بین‌المللی خواب، هر فرد بالغ در طول شب بین ۷ تا ۹ ساعت خواب احتیاج دارد که برای برخی از افراد در ساعات اولیه شب شروع می‌شود و به بیدار شدن در سپید‌ه‌دم ختم می‌شود و برای بعضی دیگر خواب در نیمه‌های شب به سراغ‌شان می‌آید و در نتیجه روز خود را دیرتر آغاز می‌کنند.
💤💤 چرخه طبیعی #خواب از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می‌توان گفت برای هر کسی منحصربه‌فرد است در حالی که یک نفر با ۶ ساعت خواب شبانه سرحال و پرانرژی روز خود را آغاز می‌کند، دیگری با ۹ ساعت خواب هم‌چنان کسل و خسته به نظر می‌رسد. بعضی افراد در اوایل صبح پرنشاط و سرحال‌اند و عده‌ای نیمه‌شب‌ها انرژی خود را بازمی‌یابند و آماده فعالیت می‌شوند. مطالعات محققان دانشگاه لستر افق جدیدی را فراروی افراد قرار داده که اگر تحقیقات بعدی آن را اثبات و تکمیل کند، می‌توان اظهار داشت برخی افراد برای فعالیت در روز مفیدند و برخی دیگر برای فعالیت در شب، از این رو افرادی که صبح‌ها دیر از خواب بیدار می‌شوند الزاما اشخاص تنبل و کاهلی نیستند، بلکه چرخه خواب آن‌ها با دیگر افراد متفاوت است.
