ارگونومی (Ergonomics) را می­توان به عنوان شاخه‌­ای از علم که در پی یافتن رابطه بهینه بین کارگر و محیط کار است، تعریف نمود. این شاخه در خصوص ارزیابی توانایی‌­ها و محدودیت­‌های انسان (بیومکانیک و آنتروپومتری)، فشارهای کاری و محیطی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی)، تأثیر نیروهای استاتیکی و دینامیکی بر روی ساختار بدن انسان (بیومکانیک)، نوبت کاری (روانشناسی صنعتی)، خستگی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی)، آموزش و شبیه‌­سازی برای طراحی، و طراحی ایستگاه‌­های کاری و ابزار (آنتروپومتری و مهندسی) می­باشد. بنابراین، ارگونومی شامل حیطه‌­هایی متعدد از علوم و مهندسی است.

ماهیت چند رشته ­ای ارگونومی

ارگونومی علمی چند رشته‌­ای ­می­باشد؛ بدین معنا که بطور گسترده از زمینه‌­های مختلف علمی تشکیل شده است. شکل ۱ زمینه­‌های اصلی تشکیل ­دهنده علم ارگونومی را نشان می­دهد.

۱. ریاضیات: علم ریاضیات تسهیل­‌کننده مطالعات و استفاده از فاکتورهای رقومی و نشانه‌­گذاری نمادی مرتبط با مقادیر و فرمول‌هائیست که روابط بین انسان و محیط کار را تشریح و تحلیل می­کنند. این زمینه شامل جبر، مثلثات، حسابان، آمار، بیومتریک (اندازه گیری ساختار بدن) و منطق نمادی می­باشد.

۲. علوم بیولوژیکی (زیست شناسی): در علوم بیولوژیکی (همچون آناتومی، فیزیولوژی و آنتروپومتری) موضوعاتی شامل ساختار بدن (مثلاً سیستم‌­های اسکلتی، عضلانی و عصبی)، تولید مثل و عملکرد سلول­ها و ارگان‌­ها در بیولوژی انسانی مورد توجه قرار می­گیرد.

۳. علوم روانشناسی (رفتاری): به کمک علوم روانشناسی یا رفتاری، رفتار انسان در دو بعد فردی و گروهی مورد مطالعه قرار می­گیرد. موضوعات مربوطه، شامل شباهت­ها و تفاوت­‌های فردی در آموزش، ادراک، واکنش به محرک، نگرش ها و علایق و عادات و رفتار فرد در گروه هستند.

۴. فیزیک: فیزیک برای تشریح پدیده­های مرتبط با قوانین عمومی فیزیک، بویژه موارد مرتبط با بدن انسان در محیط کار بکار میرود. موضوعات مورد توجه در این بحث شامل مکانیک (استاتیک، دینامیک و سیالات)، گرما، نور، صوت، ارتعاش، الکتریسیته، مغناطیس، گازها و تشعشعات می­باشد.

۵. شیمی: واکنش­‌های شیمیایی و تعادل، بویژه موارد مرتبط با واکنش­های متابولیکی در این بحث مورد اشاره هستند.

۶. مهندسی و تکنولوژی: اصول و تکنیک­های مهندسی و تکنولوژی برای طراحی محیط‌­های کاری و تجهیزات بکاررفته توسط انسان در محیط ­کار مورد استفاده قرار می­گیرند. قسمت مهندسی مرتبط با ارگونومی، شامل مکانیک کاربردی (استاتیک، دینامیک، مکانیک سیالات و ترمودینامیک)، جریانات الکتریکی و تجهیزات مکانیکی، طراحی مهندسی و تکنولوژی و علم کامپیوتر است. برخی از موارد مذکور در حیطه زیست­‌مهندسی قرار دارند.

۷. اپیدمیولوژی: تمرکز اپیدمیولوژی بر مطالعه رویدادها، انتشار و کنترل بیماری‌­ها در جوامع است. در ارگونومی، اپیدمیولوژی مطالعه علت و معلولی و پیشگیری از بیماری‌­ها و حوادث ناشی از کار است.

اهداف ارگونومی

همانگونه که در شکل ۲ نشان داده شده است، ارگونومی با تعامل بین انسان و ماشین در محیط کار مرتبط است. هدف اصلی ارگونومی دستیابی به ارتباط بهینه بین انسان و محیط کارش می­باشد. دو فاکتور متعارض در این فرآیند بهینه‌­سازی، بهره‌­وری کارکنان و سلامت و آسایش فیزیکی آنان است. بدینگونه که، کارکنان باید با حداکثر بهره‌­وری کار کنند، در عین حال باید مواظب فشارهای فیزیکی، بیولوژیکی و روانی ناشی از انجام وظایف محوله نیز باشند.