هوش مصنوعی روزبه‌روز پیشرفته‌تر می‌شود و شاهد توسعه محصولات جذاب و البته بعضاً ترسناکی با هوش مصنوعی هستیم. یکی از مدل‌های هوش مصنوعی که در هفته‌های اخیر سروصدای زیادی بپا کرده، یک چت‌بات به نام «ChatGPT» است. این چت‌بات توسط OpenAI توسعه یافته؛ استارتاپی که ایلان ماسک یکی از بنیان‌گذاران آن است.
من برای اولین بار چند روز پیش بود که به هوش مصنوعی ChatGPT دسترسی پیدا کردم و از روی علاقه به ارگونومی چند سوال ساده پرسیدم که جواب های جالبی هم دریافت کردم. با هم این سوالات و جوابها را مرور کنیم:
سوال ۱: علم ارگونومی چیست؟
جواب هوش مصنوعی: ارگونومی به عنوان یک علم مطالعه طراحی و بهینه سازی محیط کار و تجهیزات به منظور افزایش راحتی، ایمنی و کارایی کارکنان است. این علم شامل بررسی عوامل فیزیکی، شناختی و رفتاری در محیط کار است و به منظور بهبود شرایط کارکنان و جلوگیری از بروز مشکلات ارتباطی و فشارهای روانی در محیط کار، استفاده می شود.
سوال ۲: ارگونومی شناختی چیست؟
جواب هوش مصنوعی: ارگونومی شناختی (Cognitive Ergonomics) به مطالعه طراحی و ساخت سیستم‌ها، ابزارها و محیط‌های کاری با تمرکز بر نحوه فعالیت‌های شناختی کاربران اشاره دارد. در این رویکرد، فعالیت‌های شناختی مانند توجه، حافظه، تصمیم‌گیری، حل مسئله و فرآیندهای شناختی دیگر به عنوان عوامل اصلی در طراحی و ساخت سیستم‌های کاربردی در نظر گرفته می‌شوند. هدف این رویکرد بهبود کارایی، بهبود کیفیت کار و حفظ سلامت شناختی کاربران است.
سوال ۳: ارگونومی محیطی چیست؟
جواب هوش مصنوعی: ارگونومی محیطی (Environmental Ergonomics) به مطالعه تأثیر محیط کار بر عملکرد و سلامت کاربران اشاره دارد. در این رویکرد، عوامل محیطی مانند دما، رطوبت، نور، صدا، فضای فیزیکی و … بررسی می‌شوند تا با توجه به نیازهای شناختی و فیزیولوژیک کاربران، محیط کار مناسب و بهینه‌ای طراحی شود. هدف این رویکرد حفظ سلامت و رفاه کاربران در محیط کار است.
سوال ۴: ارگونومی فیزیکی چیست؟
جواب هوش مصنوعی: ارگونومی فیزیکی (Physical Ergonomics) به مطالعه تأثیر فضای فیزیکی محیط کار بر عملکرد و سلامت کاربران اشاره دارد. در این رویکرد، عوامل فیزیکی مانند طراحی ابزار و تجهیزات، ارتفاع صندلی و میز، نوع و حالت دستگاه کامپیوتر و … بررسی می‌شوند تا با توجه به نیازهای بدنی کاربران، فضای فیزیکی مناسب و بهینه‌ای طراحی شود. هدف این رویکرد جلوگیری از بروز درد و صدمات بدنی در کاربران است.
سوال ۵: ارگونومی نور چیست و چه کاربردی دارد؟
جواب هوش مصنوعی: ارگونومی نور به عنوان یک شاخه از ارگونومی، به بررسی تأثیرات نور و رنگ بر رفتار و عملکرد افراد در محیط کار می پردازد. این علم بر اساس اصول علم شناختی، علم رنگ و علم نور، به منظور بهبود کارایی، راحتی و سلامت کارکنان در محیط کار استفاده می شود.
برخی از کاربردهای ارگونومی نور عبارتند از:
- طراحی روشنایی مناسب در محیط کار با توجه به نوع فعالیت کارکنان
- استفاده از رنگ های مناسب در محیط کار به منظور افزایش تمرکز و کاهش خستگی
- استفاده از نورهای طبیعی در محیط کار به منظور افزایش سلامت و رضایت کارکنان
- بررسی تأثیرات نور و رنگ در شیفت کاری و ساعات کارکنان
با توجه به اینکه بسیاری از کارکنان برای مدت طولانی در محیط کار حضور دارند، استفاده از اصول ارگونومی نور می تواند بهبود شرایط کاری آنها را بهبود بخشد و به افزایش کارایی و رضایت آنها کمک کند.
سوال ۶: ارگونومی سازمانی چیست؟
جواب هوش مصنوعی: ارگونومی سازمانی (Organizational Ergonomics) به مطالعه تأثیر سازمان، فرایندها، سیستم ها و محیط کار بر عملکرد، رضایت و سلامت کاربران اشاره دارد. در این رویکرد، عوامل سازمانی مانند ساختار سازمانی، فرایندهای کاری، مدیریت منابع انسانی، فرهنگ سازمانی و … بررسی می‌شوند تا با توجه به نیازهای سازمان و کاربران، سازمان مناسب و بهینه‌ای طراحی شود. هدف این رویکرد بهبود عملکرد سازمان و رضایت کاربران است.
سوال ۷: نروارگونومی (neuroergonomics) چیست؟
جواب هوش مصنوعی: نروارگونومی (Neuroergonomics) به مطالعه تأثیر عوامل عصبی بر عملکرد و رفتار انسان در محیط کار اشاره دارد. در این رویکرد، از روش‌های نوروساینس (Neuroscience) برای بررسی فعالیت‌های مغزی، توجه، حافظه، تصمیم‌گیری و … در طول انجام فعالیت‌های کاربران استفاده می‌شود. هدف این رویکرد بهبود طراحی محیط کار با توجه به نیازهای عصبی کاربران و بهبود عملکرد و رضایت آنها است.
سوال ۸: آنتروپومتری چیست؟
جواب هوش مصنوعی: آنتروپومتری به مطالعه اندازه‌ها، ابعاد و ویژگی‌های فیزیکی انسان‌ها و تعیین ابعاد و ویژگی‌های بهینه برای طراحی و ساخت اجزای مختلف محصولات و محیط کار اشاره دارد. در این رویکرد، از داده‌های آماری و آنتروپومتریک برای طراحی محصولات، ابزارها و محیط کار با توجه به تنوع اندازه‌ها و ابعاد بدنی افراد استفاده می‌شود. هدف این رویکرد بهبود راحتی، ایمنی، کارایی و رضایت کاربران است.
سوال ۹: کاربرد بیومکانیک در ارگونومی چگونه است؟
جواب هوش مصنوعی: بیومکانیک به مطالعه حرکات و قوانین فیزیکی پایه‌ای در بدن انسان می‌پردازد. در ارگونومی، از اصول بیومکانیک برای طراحی محصولات و محیط کار با هدف بهبود راحتی، ایمنی و کارایی کاربران استفاده می‌شود. برای مثال، با استفاده از داده‌های بیومکانیک، محصولات طراحی می‌شوند تا بهترین حالت استفاده از عضلات و مفاصل بدن افراد را فراهم کنند و باعث کاهش فشار و تنش‌های ناشی از استفاده طولانی مدت از محصول شوند. همچنین، اصول بیومکانیک برای طراحی محیط کار به منظور کاهش خستگی، درد و صدمات ناشی از کار با استفاده از دستگاه‌ها و تجهیزات مختلف استفاده می‌شود. در کل، بهبود راحتی و سلامت کاربران از طریق بهره‌گیری از اصول بیومکانیک در طراحی محصولات و محیط کار، هدف اصلی ارگونومی است.
سوال ۱۰: بهترین روش ارزیابی ارگونومیکی ایستگاه کاری کار با کامپیوتر چه روشی است؟
جواب هوش مصنوعی: یکی از بهترین روش‌های ارزیابی ارگونومیکی ایستگاه کاری کار با کامپیوتر استفاده از روش رویکرد فرآیندی است. در این روش، ایستگاه کاری به صورت کلی از نظر ارگونومیک بررسی شده و مشکلات موجود در آن شناسایی می‌شوند. سپس با توجه به نتایج بررسی، بهبودهای لازم در طراحی ایستگاه کاری اعمال می‌شود. به علاوه، استفاده از دستگاه‌های سنجش بیومکانیکی مانند سنجش فشار سطح، سنجش چرخش و سنجش حرکت دست و پا نیز می‌تواند بهبودهای لازم را در طراحی ایستگاه کاری بهبود بخشد.
سوال ۱۱: روش رویکرد فرآیندی که در جواب سوال قبل من به آن اشاره کردی چگونه است؟
جواب هوش مصنوعی: روش رویکرد فرآیندی در ارزیابی ارگونومیکی ایستگاه کاری، به معنای بررسی کلی ایستگاه کاری و شناسایی مشکلات موجود در آن است. سپس با توجه به نتایج بررسی، بهبودهای لازم در طراحی ایستگاه کاری اعمال می‌شود. استفاده از دستگاه‌های سنجش بیومکانیکی نیز می‌تواند بهبودهای لازم را در طراحی ایستگاه کاری بهبود بخشد.
سوال ۱۲: آیا میتوانی یک رفرنس و منبع علمی برای مطالعه بیشتر جهت یادگیری روش رویکرد فرآیندی به من معرفی کنی؟
جواب هوش مصنوعی: بله، می‌توانید از کتاب “Handbook of Human Factors and Ergonomics Methods” تالیف Neville A. Stanton و گروهی از نویسندگان استفاده کنید. این کتاب شامل بخشی در مورد روش رویکرد فرآیندی در ارزیابی ارگونومیکی است. همچنین، مقاله “Process-Oriented Ergonomics: A Systems Approach to Work System Design” از نویسندگان Mohamad M. Saadatmand و Neville A. Stanton نیز می‌تواند به شما در درک بهتر روش رویکرد فرآیندی کمک کند.
سوال ۱۳: هوش مصنوعی چگونه می تواند به یک ارگونومیست (ergonomist) در کارش کمک کند؟
جواب هوش مصنوعی: هوش مصنوعی می تواند به ارگونومیست در کارش کمک کند به شرح زیر:
- جمع آوری داده های ارگونومیک: می تواند از داده هایی که از سیستم های ارگونومیک جمع آوری می کند استفاده کند تا به ارگونومیست کمک کند در طراحی محصولات و سیستم های بهتر.
- پیش بینی نیازهای کاربران: با استفاده از الگوریتم های یادگیری عمیق و تحلیل داده های کاربران، می تواند به ارگونومیست کمک کند تا بهترین راه حل های ممکن را برای نیازهای کاربران پیش بینی کند.
- طراحی رابط کاربری: با استفاده از داده های جمع آوری شده، می تواند به ارگونومیست در طراحی رابط کاربری سیستم ها و محصولات کمک کند تا بهترین تجربه کاربری را برای کاربران فراهم کند.
- بهبود عملکرد سیستم های ارگونومیک: با استفاده از داده های جمع آوری شده، می تواند به ارگونومیست کمک کند تا سیستم های ارگونومیک را بهبود بخشد و بهترین عملکرد را برای کاربران فراهم کند.
- پیشنهاد راه حل های ارگونومیک: با استفاده از داده های جمع آوری شده، می تواند به ارگونومیست پیشنهاد راه حل های ارگونومیک جدید و بهبود یافته بدهد که می تواند بهبود کارایی و تجربه کاربری را افزایش دهد.
