اگر شما یک خانم شاغل و باردار هستید و یا در حال فکر کردن در مورد باردار شدن، این مطالب می تواند برای شما سودمند باشد. این نوشته در مورد حاملگی و ارگونومی می باشد. ارگونومی علم تطابق کار یا شغل با کارگر یا شاغل به جای تطابق کارگر یا شاغل با کار یا شغل است. این نوشته در مورد خطرات ارگونومیک که یک مشکل عمده مخصوصا در سه ماهه سوم (دوره سوم) بارداری است ارائه گردیده است.
قبل از درک رابطه ارگونومی با بارداری نیاز با آشنایی با برخی از مسائل بهداشتی اولیه می باشد. بارداری وضعیتی سالم و طبیعی است که طی آن یک سری تغییرات در بدن زن به روش های مختلف صورت می پذیرد. در سه ماهه اول (دوره اول)، قسمت های مختلف جنین شکل می گیرد و بیشترین خطر آسیب به جنین در این دوره وجود دارد. در سه ماهه دوم و سوم اندام های جنین بلوغ و اندازه و وزن افزایش می یابند.
تغییرات جنین در طول دوران بارداری ناشی از تغییرات شیمیایی دو هورمون استروژن و پروژسترون است. پروژسترون ماهیچه های رحم (همزمان با رشد جنین)، معده و رگ های خونی را شل و گشاد می نماید. پروژسترون نیز ممکن است باعث برخی تاثیرات نامطلوب و ناخواسته از قبیل سوء هاضمه، یبوست، تپش قلب و رگهای واریسی گردد. هورمون استروژن تاثیر مهمی در رشد جنین و نیز در بزرگ شدن پستان های زن دارد. در مراحل آخر بارداری، رحم در حال رشد باعث ایجاد فشار در زیر ریه ها می باشد. به همین دلیل زنان باردار اغلب دارای عارضه تنگی نفس می باشند.
شکل ۱. در طول دوران بارداری شکم بزرگ باعث می شود که مرکز ثقل به سمت جلو حرکت کند. انحنا ایجاد شده در ستون فقرات باعث کمردرد و فشار می شود.
در طول بارداری، عضلات لگن جهت افزایش حجم لگن شل، نرم و کشیده می شوند. چندین مفصل مخصوصا مفاصل ستون فقرات در این دوره ثابت و پایدار بودن کمتری برای حرکات جنین در حال رشد از خود نشان می دهند در نتیجه فشار بیشتری به عضلات پشت وارد شده و همین موضوع باعث ایجاد یکسری دردها در این ناحیه در طول دوران حاملگی می گردد. در یک زن غیر باردار، مرکز ثقل در جلوی ستون فقرات و در سطح کلیه واقع شده است. در یک زن باردار، مرکز ثقل به سمت جلو جابجا شده و باعث وارد آمدن فشار به ستون فقرات و نیز جابجا شدن مرکز تعادل بدن می گردد (شکل ۱). این ممکن است باعث افتادگی شانه ها به سمت پشت، تکیه پشت بر روی پاشنه ها و وارد آمدن این فشار اضافی بر روی کمر (قسمت پایین کمر) شود. رباط هایی که حمایت کننده و قدرت بخش هستند ضعیف شده به طوری که زن برای ایستادن تنها از عضلات ناحیه پشت بهره می گیرد. عضلات پشت کوچک و خسته می شوند که در نهایت منجر به کمر درد می گردد.
در نتیجه از قرار گرفتن در وضعیت های بدنی که منجر به ضعیف شدن و کشش عضلات مانند خم شدن کمر به سمت جلو می شود در طول دوران بارداری باید اجتناب شود.
زنان باردار شاغل نگرانی بیشتری در مورد عوامل خطرساز ارگونومیک که ممکن است اثر مضر بر روی آنها و همچنین بر سلامتی جنین داشته باشند دارند. یک عامل خطر ارگونومیک، هر گونه عدم تعادل بین کارگر یا شاغل و محیط کار که منجر به ایجاد نیازمندیهای بیشتر شغلی بر روی کارگر یا شاغل است. عوامل اصلی خطر ساز ارگونومیک عبارتند از: پوسچر نامطلوب، اعمال نیروی بالا، کارهای تکراری و بدون استراحت.
همیشه فرد به عوامل خطرساز ارگونومیک به روش های مختلف پاسخ نشان می دهد به عنوان مثال، یک کارگر ممکن است علائم آسیب ناشی از فشار تکراری را از خود نشان دهد در حالی که کارگر دیگر همان کار را بدون داشتن هیگونه علائمی انجام دهد. برای کاهش خطر آسیب، باید عوامل خطرساز ارگونومیک شناسایی شده و تا آنجا که ممکن است کاهش یابد.
امروزه بسیاری از زنان در دوران بارداری به کار مشغول و تا زمان تولد جنین به کار کردن ادامه می دهند. اگرچه کار در شرایط نامساعد هم تاثیرات منفی بر روی سلامت زن و هم بر روی سلامت جنین دارد. یکی از پیامدهای دوران حاملگی که در رابطه با عوامل ارگونومیک مورد مطالعه قرار گرفته اند سن حاملگی، وزن هنگام تولد و سقط جنین است. سلامت مادران نیز یکی از بحثهای مهم است که در این نوشته تا حدی به آن پرداخته شده است.
عوامل خطرساز ارگونومیک:
- پوسچر نامطلوب
- اعمال نیروی بالا (به عنوان مثال بلند کردن اجسام سنگین)
- نداشتن استراحت
- کار تکراری
عوامل خطر و پیامدهای بارداری:
سن حاملگی سن از لقاح تا تولد است که از اولین روز از آخرین دوره قاعدگی طبیعی محاسبه می شود. سن حاملگی طبیعی ۳۷ تا ۴۱ هفته است.
وزن کم زمان تولد
وزن کم زمان تولد، سن حاملگی قبل از ۳۷هفته و نارس بودن به عنوان عوامل مضر برای نوزاد در نظر گرفته می شود.
وزن بدو تولد وزن نوزاد در هنگام تولد است. وزن بدو تولد کم: کمتر از ۲۵۰۰ گرم (۵.۵ پوند)، وزن هنگام تولد طبیعی: ۲۵۰۰-۴۵۰۰ گرم در (۵.۵-۱۰ پوند) است.
زنانی که مشغول به کار در صنایع فلزی، برق، لباس و تولید، در مواد غذایی و نوشیدنی یا به عنوان خدمتکاران مشغول به فعالیت هستند معمولا نوزادانی با وزن کم را به دنیا می آورند.
وزن کم مربوط به خستگی، بلند کردن اجسام سنگین و ساعات کار طولانی در زنانی که در دو نوبت یا در چند کارخانه به فعالیت مشغول هستند است. همچنین نوزادان متولد شده در زنانی که در ماه های آخر حاملگی بیشتر از ۳ ساعت در روز به صورت ایستاده کار می کنند از فراوانی بیشتری در تولد بدو تولد با وزن پایین برخوردارند. همچنین مواجهه با صدای بیش از حد (بیشتر از ۸۵ دسی بل) در محیط کار منجر به تولد نوزادان با وزن کم بدو تولد گردیده است. خستگی، نوبت کاری یا نظام های چرخشی نوبت کاری از عوامل دیگری است که بر روی نوزاد با وزن کم تاثیرگذار است.
تولد نوزاد نارس
تولد نوزاد نارس با وزن تولد کمتر از ۲۵۰۰ گرم یا سن حاملگی کمتر از ۳۷ هفته است. تولد زودرس، تولد قبل از هفته ۳۷ می باشد.
تولد زودرس ممکن است با ایستادن های ثابت و طولانی مدت، قرار گرفتن در معرض سر و صدای بیش از حد، بلند کردن اجسام سنگین به طور مکرر (بیش از ۵۰ بار در هفته) و پوسچر نامطلوب حین کار ایجاد شود.
سقط
سقط خودبخودی (سقط جنین) ختم بارداری، بدون علت آشکار است.
عوامل خطر شغلی ارگونومی برای سقط جنین خود به خود نوبت کاری، کار منقطع، پوسچر نامطلوب ، بلند کردن اجسام سنگین و یا تلاش بالای فیزیکی است.
حرکات خمشی به خصوص در اوایل حاملگی با افزایش در سقط های خود به خودی همراه بوده است.خطر افزایش سقط خود به خودی مربوط به تغییر کار می باشد. مشاغلی که ممکن است بیشتر در معرض خطر سقط خود به خود قرار بگیرند شامل: کارگران صنایع فلزی و الکتریکی، مشاغل فروش و مشاغل خدماتی.
مرده زایی
عواملی زیادی در افزایش ریسک مرده زایی در صنایع فلزات و سایر صنایع می توان پیدا کرد. همچنین در شغل پرستاری و دستیار پرستار، فروشنده های خانم، کارگران رستورانها و کافی شاپها نیز عوامل افزایش ریسک مرده زایی زیاد است که در این مشاغل حمل بار سنگین، پوسچر نامناسب، تلاش فیزیکی بالا و ساعات کاری طولانی موجود می باشد.
سلامت مادران
کارگران زن باردار در سه ماهه سوم بارداری که در این دوره شکمشان بسیار بزرگ می شود در معرض بیشترین ریسک آسیب هستند.
در زمان حاملگی زمانی که یک شئ حمل یا برداشته می شود میزان استرس در قسمت پایین کمر به این دلیل بزرگ بودن شکم و در نتیجه دور بودن شئ از بدن، بسیار بیشتر است. (شکل ۲) زمانی که جسم دورتر از بدن قرار می گیرد وزن کمتری قابل برداشتن است. همانطور که در شکل ۲ مشخص است زمانی که یک زن در زمان غیر حاملگی یک شئ ۴.۵ کیلوگرمی (۱۰ پوندی) را نزدیک به بدن خود حمل می نماید حدود ۲۹.۵ کیلوگرم (۶۵ پوند) فشار بر روی کمرش وارد می شود اگر همان زن در زمان حاملگی بار را حمل نماید با توجه به اندازن بزرگتر شکم شئ دورتر از بدن او قرار گرفته و این باعث می شود حدود ۶۸ کیلوگرم (۱۵۰ پوند) فشار بر روی کمر در زمان بلند کردن همان وزن بار وارد شود.
شکل ۲. این شکل نشان می دهد زمانی که شئ دورتر از بدن برداشته می شود میزان استرس وارد شده به قسمت پایین کمر افزایش می یابد.
همانطور که قبلا ذکر شد، در مراحل پایان بارداری، منحنی کمر افزایش می یابد. بدلیل این تغییرات عضلات پشت زن به منظور حفظ تعادل باید سخت تر کار کند عضلاتی که به سختی برای حفظ تعادل کار می کنند معمولا احساس ناراحتی بیشتری در زمان اسیتادن طولانی مدت دارند.
کارگر باردار نیز باید از علایم بروز سندرم تونل کارپال آگاه باشند برخی از علائم شامل درد، احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی، و کاهش قدرت دست است. سندرم تونل کارپال زمان حاملگی ناشی از متورم شدن دستها و بازوها است.
توصیه ها
به طور کلی، کارگرانی در کارهای سخت فیزیکی مشغول به فعالیت هستند در زمان حاملگی خطرات مضر برای سلامتیشان افزایش می یابد. کار فیزیکی سخت شامل ایستادن طولانی مدت بیش از ۳ ساعت در روز، کار بر روی ماشین آلات صنعتی، بلند کردن تکراری بیش از ۱۰ کیلوگرم (۲۲ پوند)، مشاغل خط مونتاژ (کار تکراری)، کارکردن در محیط های سرد، گرم، و یا پر سر و صدا است.
زنان در سه ماهه سوم حاملگی نباید کارهایی که نیاز به تعادل و یا بلند کردن بارهای های سنگین دارند انجام دهند. از قرار گرفتن در معرض صدای بالا، نظامهای چرخشی نوبت کاری و ساعات کار طولانی باید اجتناب شود.
ایستگاه های کاری به منظور کاهش پوسچرهای نامطلوب و تطابق یافتن با تغییرات بدن زن در هنگام حاملگی باید قابل تنظیم باشد. زنان حامله ای که کارشان را به صورت نشسته انجام می دهند به طور معنی داری احساس کمردرد بیشتری دارند که ممکن است با استفاده از یک صندلی با پشتی مناسب که حمایت بیشتری از کمر به عمل می آورد این درد کاهش یابد همچنین استفاده از زیرپایی بسیار مناسب است. ایستگاه کار باید قابل تنظیم باشد برای اینکه زن تا آنجا که ممکن است کار نشسته و ایستاده را برای تغییر پوسچر تغییر دهد.
خانم ها باید به پیاده روی در طول بارداری به طور معتدل تشویق شوند. نشستن یا ایستادن طولانی مدت یکی از عوامل خطر ابتلاء به مشکلات دوران بارداری است. پیاده روی باعث پمپاژ خون از پاها به سمت بالا و جلوگیری از متورم شدن مچ پا می شود. فشار ناشی از سطوح یا لبه های سخت نشستنگاه ها، می تواند به وریدها پا هنگام نشستن آسیب می زند (به دلیل اینکه باعث لخته شدن خون در این ناحیه می شود).
منبع: https://acgih.ir
