آیا احساس بی‌حسی، گزگز و درد در انگشتان، شست‌ها و دست‌های خود دارید؟

پوسچر نامناسب و عدم رعایت ارگونومی ایستگاه‌های کاری اغلب دلیل بی حسی، سوزن سوزن شدن و درد در انگشتان و دست‌ها است. گزگز، مورمور و یا سوزن‌سوزن شدن توصیفاتی از یک احساس ناخوشایند هستند که معمولا در دست‌ها و یا پاها ایجاد می‌شوند. فرد احساس می‌کند که پوست او را با سوزن‌های متعددی لمس می‌شود و یا مورچه‌های متعددی بر روی پوست او حرکت می‌کنند. گزگز یا مورمور یک علامت است نه یک بیماری و وجود آن نشانه این است که علتی موجب بروز آن شده است و باید کشف و درمان شود. در این مقاله برخی از علت‌های رایج ایجاد بی‌حسی، گزگز و درد انگشتان دست و پا شرح داده شده است.

علت گزگز، مورمور و سوزن سوزن شدن

علت گزگز و سوزن سوزن شدن، تحریک اعصاب حسی است. بدن انسان شبکه‌ای از اعصاب دارد که از گردن، پایین شانه‌ها و بازوها و از طریق مچ دست عبور می‌کند. هنگامی‌که این اعصاب در اثر استفاده بیش از حد ملتهب می‌شوند یا در اثر قرارگیری نامناسب تحت فشار قرار می‌گیرند، ممکن است احساساتی ازجمله موارد زیر داشته باشید:

• سوزن سوزن شدن در انگشتان
• بی حسی در انگشتان شست
• درد در دستان شما
• خستگی در زیر بازوها

گزگز طبیعی دست و پا

گاهی اوقات گزگز طبیعی است. مثلا موقعی که برای یک مدت طولانی یک پای خود را بر روی پای دیگر می‌اندازیم و یا مدت زیادی بر روی پای خود می‌نشینیم یا در حالت دوزانو قرار می‌گیریم ممکن است در پاهای خود احساس سوزن سوزن شدن کنیم. این وضعیت با برداشته شدن فشار از روی پا بعد از حداکثر یک دقیقه خودبخود خوب می‌شود. تنفس تند و سریع، قرار گرفتن دست و پا در معرض سرمای شدید و کم شدن آب بدن از دیگر عللی هستند که می‌توانند موجب گزگز موقت و گذرا در دست و پا شوند ولی با تصحیح موقعیت بسرعت از بین می‌روند.

بیماری های متابولیک و غدد

مهمترین بیماری‌های متابولیک که موجب گزگز می‌شوند عبارتند از:

• دیابت یا بیماری قند می‌تواند موجب گزگز در دست ها و پاها شود. به نظر می‌رسد دو سوم دیابتی‌ها به نوعی دچار آسیب‌های عصبی می‌شوند. کاهش قندخون به علت مصرف زیاد دارو در فرد دیابتی هم می‌تواند موجب گزگز و بی‌حسی شود.
• نارسایی کلیوی می‌تواند موجب تجمع مواد سمی در بدن شده و این مواد بر روی اعصاب محیطی تاثیر مخرب داشته و موجب سوزن سوزن شدن دست و پا می‌شوند.
• هیپوکلسمی یا کم شدن میزان کلسیم خون می‌تواند موجب مورمور انگشتان دست و پا شود. کلسیم نقش مهمی در هدایت جریان‌های الکتریکی در اعصاب و در نتیجه انتقال پیام‌های عصبی ایفا می‌کند.
• کم‌کاری تیروئید نیز می‌تواند موجب گزگز دست و پا شود. کم‌کاری تیروئید همچنین می‌تواند موجب بروز سندروم کانال کارپال گردد.

کمبودهای تغذیه‌ای

کم رسیدن ویتامین‌ها به بدن می‌تواند موجب اختلال در عملکرد اعصاب و در نتیجه احساس مورمور شدن و سوزن سوزن شدن دست و پا شود. کمبود ویتامین‌های گروه B مانند B1, B6 و B12 و همچنین ویتامین E و کمبود مس در بدن می‌تواند علت گزگز شود.

مسمومیت

مهمترین موادی که می‌توانند با بروز مسمومیت موجب گزگز شوند عبارتند از:

• مصرف زیاد الکل
• بعضی داروهایی که در شیمی‌درمانی مصرف می‌شوند، بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند مترونیدازول) و بعضی داروهای ضد تشنج مانند فنی‌توئین
• مسمومیت با فلزلت سنگین مانند مسمومیت با سرب، آرسنیک، جیوه و تالیم. مسمومیت با تالیم در مصرف‌کنندگان کوکایین، هروئین و مواد گیاهی دیده می‌شود. جیوه می‌تواند از طریق ماهی‌های مسموم به بدن برسد.
• رادیوتراپی و اشعه‌ای که در اثر این کار به شبکه‌های عصبی گردنی و کمری تابیده می‌شود می‌تواند موجب بروز گزگز شود.

بیماری‌های عروقی

مهمترین بیماری‌های عروقی که موجب سوزن سوزن شدن دست و پا می‌شوند عبارتند از:

• سکته مغزی کامل یا ناقص که می‌تواند به علت خونریزی مغزی و یا نرسیدن خون به مغز ایجاد شود.
• میگرن می‌تواند همراه با گزگز یک طرفه در دست و یا پا باشد.
• اختلالات عروقی که مانع از رسیدن خون به اندام می‌شوند مانند سندروم کمپارتمان یا فشار یک تومور یا استخوان بد جوش خورده به رگ نزدیک آن، می‌تواند موجب کاهش جریان خون در اندام و در نتیجه اختلال در کارکرد عصب و بدنبال آن مورمور شدن دست و پا شود.
• سندروم رینود می‌تواند با کاهش خونرسانی به اندام موجب گزگز شود.

سندرم تونل کارپال

سندرم تونل کارپال عبارت است از فشرده شدن عصب میانی که از مچ دست شما عبور می‌کند. علائم یا نشانه‌های اولیه ممکن است شامل گزگز یا بی‌حسی و سوزن سوزن شدن در انگشت شست، اشاره یا انگشت میانی و نیمی از انگشت حلقه باشد. سوزن سوزن شدن اغلب در شب اتفاق می‌افتد و مبتلایان معمولاً از بیدار شدن در شب همراه با به خواب رفتن دست، شکایت دارند. از آنجایی که اعصاب، قدرت و مهارت عضلانی و همچنین حس را کنترل می‌کنند، دست آسیب دیده ممکن است ضعیف و ناتوان شود و باعث مشکل در باز کردن شیشه‌ها، باز کردن درها یا افتادن غیرمنتظره اشیاء شود.

سندرم تونل کارپال می‌تواند به‌طور خودبه‌خود به دلیل احتباس مایعات در دوران بارداری و یا سایر عوامل شخصی رخ دهد. همچنین می‌تواند در اثر فعالیت‌هایی که شامل حرکات مکرر و/یا اجباری و/یا خمیده مچ مانند تایپ طولانی‌مدت، بافندگی، باغبانی و استفاده مکرر از ابزار دستی و ارتعاش باشد، ایجاد شود.

سندرم تونل کوبیتال چیست؟

عصب اولنار به سمت پایین بازو می‌رود و از آرنج عبور می‌کند. خم کردن مکرر آرنج (مانند دست گرفتن یا بلند کردن) و تکیه دادن به آرنج نیز می‌تواند باعث فشار/تحریک این عصب شود. علائم شامل درد در آرنج و همچنین بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن انگشت انگشتری و انگشتان کوچک است. گاهی اوقات افراد درد در سمت انگشت کوچک دست را نیز گزارش می‌کنند. در نهایت ممکن است کاهش توانایی باز کردن انگشتان و مشکل در باز کردن شیشه یا در دست گرفتن خودکار را تجربه کنید.

نقش ارگونومی در بهبود علائم بی‌حسی انگشتان

بسیاری از ما بیش از ۸ ساعت در روز را پشت میز می‌نشینیم. عدم رعایت پوسچر صحیح بدن و تنظیمات ایستگاه کاری استاندارد می‌تواند منجر به آسیب‌های اسکلتی-عضلانی و سایر مشکلات شود. احساس بی‌حسی، گزگز و درد انگشتان دست و پا از جمله عوارض نشستن و یا ایستادن طولانی‌مدت و عدم بهره‌مندی از استانداردهای پوسچر و ایستگاه کاری است. برخی از این عوامل قابل اصلاح و پیشگیری است. در زیر برخی نکات ساده جهت کاربران کامپیوتر و کارمندان اداری که بسیار در معرض این مشکل هستند ذکر شده است.

نکات ارگونومی کار با کامپیوتر

• اگر پاهایتان به زمین برخورد نکرد، از زیرپایی یا یک جعبه در زیر پاهایتان استفاده کنید.
• سعی کنید از یک کتاب، جعبه و یا پایه‌های مانتیور موجود در بازار برای بالا بردن مانیتور خود استفاده کنید تا از خم شدن گردن و پشت خود هنگام تایپ کردن جلوگیری کنید.
• از یک حوله یا پشتی طبی در قسمت گودی کمر خود برای حمایت و حفظ راستای ستون فقرات استفاده کنید.
• اگر می‌خواهید صفحه نمایش لپ تاپ خود را بالا ببرید، حتما از صفحه کلید و موس جداگانه استفاده کنید.
• از یک حوله یا یک پد نرم در زیر ساعد خود استفاده کنید تا آرنج و مچ دست با سطح میز تماس نداشته باشد.
• سعی کنید هر ۴۵ دقیقه یکبار از جای خود بلند شوید و کمی راه بروید.

نتیجه‌گیری

عوامل بسیاری ممکن است در بی‌حسی، گزگز و درد انگشتان دست و پا نقش داشته باشد اما یکی از رایج‌ترین آنها عدم رعایت ارگونومی مناسب است. عدم حفظ پوسچر صحیح بدن هنگام کار با کامپیوتر، استفاده طولانی‌مدت از تلفن همراه و حتی هنگام استراحت می‌تواند منجر به این مشکلات شود. بنابراین آگاهی از نکات ارگونومی در موارد مختلف می‌تواند کمک کننده باشد.

منبع: سایت مرکز طب کار پرانا