به همین دلیل هم همیشه در این راستا ضرب‌الامثل‌های زیادی وجود داشته است. برای مثال فرنگی‌ها می‌گویند: No pain, no gain که معنای آن به زبان خودمان همان: نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود است. چرا که بشریت بر این باور است که تنها با کار و تلاش بی‌وقفه می‌توان به تمام آرزوها رسید.
درباره ارگونومی و مهندسی فاکتورهای انسانی چه می‌دانید؟
ما این موضوع را می‌توانیم در زندگی موفق‌ترین مدیران جهان مانند ایلان ماسک (Elon Musk) مشاهده کنیم. چرا که ایلان ماسک، صاحب دو شرکت بزرگ جهان و مرد ثروتمند دنیا بیشتر از ۱۰۰ ساعت در هفته کار می‌کند و همین راز جادویی او را به چنین موفقیت‌های روزافزونی رسانده است.
به عبارتی دیگر امروزه اکثر کسب‌وکارهای موفق بر این باورند که برای دستیابی به موفقیت‌های روزافزون نباید بیش از حد و بدون حساب و کتاب کار کرد، بلکه باید هوشمندانه کار کرد! چرا که در برخی شرایط شما هر چقدر هم که قصد داشته باشید بیش از حد کار کرده و خلا چالش‌های کاریتان را با فعالیت زیاد پر کنید، باز هم موفق نخواهید شد. به خاطر اینکه در برخی موارد چالش‌هایی که افراد در کسب و کارهای سطح بالا مواجه هستند به قدری زیاد است که حتی با هزاران ساعت کار منابع انسانی هم جبران نمی‌شود.
باید هوشمندانه کار کرد نه بیش از حد!
تحت چنین شرایطی باز هم برمی‌گردیم به همان حرفی که در بالا زدیم، یعنی باید هوشمندانه کار کرد نه بیش از حد! به عبارت دیگر، شما باید از یک هوش مصنوعی قوی بهره ببرید.
معنی واژه ارگونومی
در واقع سازمان بین‌المللی کار واژه ارگونومی (Ergonomy) را متناسب و سازگار کردن کار با انسان نامیده است. یعنی قرار است کار و محیط کاری در خدمت انسان درآید. خود واژه ارگونومی از دو واژه یونانی Ergo و Nomos گرفته شده است که به ترتیب به معنای کار و قانون و قاعده هستند. اگر بخواهیم معقولانه‌تر این دو را کنار یکدیگر معنا کنیم باید بگوییم که مفهوم آن قانون و قاعده کار است.
چرا که ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی در تلاش است تا کار را با انسان متناسب‌تر کند. حالا که در این باره به طور مختصر اطلاعاتی کسب کرده‌ایم اجازه بدهید تا بیشتر راجع به این موضوع بپردازیم. چرا که در این مقاله ما قصد داریم بحث ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی را به طور مفصل برایتان توضیح بدهیم. پس تا آخر این مطلب با ما همراه باشید.
تاریخچه ارگونومی و مهندسی فاکتورهای انسانی
اگر بخواهیم ریشه این علم را بررسی کنیم بدون شک رد پای یونانیان را در این راستا خواهیم یافت. یونانیانی که همیشه در همه جا پیشرو هر علمی بوده‌اند. چرا که هر وقت بحث از فلسفه و یا یک علم در میان باشد یونانی‌ها اولین کسانی هستند که در آن زمینه فعالیت داشته و صاحب نظر بوده‌اند. اما اگر کمی جلوتر برویم، یعنی در قرن نوزدهم به نام فردریک وینسلو تیلور (Frederick Winslow Taylor) اولین مهندس مکانیک پیشگام در زمینه ارگونومی بر می‌خوریم.
ارگونومی: بهبود کارایی صنعت و فضای کاری
او با ارائه‌ی بهترین روش‌های مدیریت علمی سعی در تصحیح محیط‌های کاری نامناسب و بهبود بخشیدن فضاهای کاری نامطلوب زمان خودش کرد که در این راستا تلاش‌های او بسیار قابل ستایش بود. جالب است بدانید که او کار خود را با کارگران معدن زغال سنگ شروع کرد. چرا که تصمیم گرفت تغیراتی را در طراحی، وزن و نوع کار کردن با بیل ایجاد کند تا بهره‌وری کارگران معدن زغال سنگ بیشتر شده و خطرات جانی و ضررات این فعالیت سخت هم به حداقل برسد.
فردریک وینسلو تیلور، پیشگام در زمینه ارگونومی
فردریک وینسلو تیلور همیشه الهام بخش ارگونومی و مهندسی فاکتورهای انسانی در جهان بود. پس از او در زمان جنگ جهانی دوم هم مبحث ارگونومی پیشرفت‌های بسیار زیادی کرد. به خاطر اینکه جنگ و پروسه کار کردن با سلاح‌ها و… یکی از نگرانی‌های اصلی هر کشوری بود که باید روی مردمان و سربازانش داشت. برای مثال در کشور آمریکا خلبان‌ها در معرض خطرات بسیار جدی بودند که آن‌ها سعی کردند این خطرات را با علم ارگونومی و مهندسی فاکتورهای انسانی به حداقل برسانند. در نتیجه تغییرات زیادی در کابین هواپیماها و سایر تجهیزات شکل گرفت تا این خطرات جانی به حداقل برسد.
مهندسی فاکتورهای انسانی
پس از گذشت زمان‌های زیاد بحث ارگونومی و مهندسی فاکتورهای انسانی پیشرفت‌های زیادی کرد و به نتایج جالبی رسید. چرا که تا قبل از آن انسان‌ها متوجه خطرات صنعتی و مدرن شدن دنیای خود نبودند. هر کسی به هر شکلی که دوست داشت زندگی می‌کرد و دلایل بسیاری از بیماری‌ها و حتی مرگ و میرها هم نامعلوم می‌ماند! اما این علم شگفت‌انگیز به کمک انسان آمده و سایه از ابهامات بسیار زیاد آن برداشت. چرا که به همه ثابت کرد حتی نوع نشستن هر فردی روی صندلی، استفاده از رایانه‌ها، فاصله قرار گرفتن افراد تا صفحه نمایشگر و حتی استفاده از دسته‌های بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند در سلامت انسان نقش‌های بسزایی ایفا کند.
حتی پس از روی کار آمدن سیستم‌های بی‌سیم و تکنولوژی وای‌فای (WiFi) ارگونومی باز هم دست از مطالعات خود برنداشته و انسان‌ها را از خطرات جبران‌ناپذیر این تکنولوژی به ظاهر کارآمد ولی مضر آگاه کرد. به طور کلی می‌توان گفت که با روی کار آمدن ارگونومی و مهندسی فاکتورهای انسانی، سلامت انسان‌ها به طور چشمگیری بیشتر از قبل شد.
ارگونومی به عنوان یک علم مستقل
در واقع ارگونومی تنها به یک باور یا فلسفه ساده ختم نمی‌شود و بلکه یک علم کاملا مستقل و کامل است. معمولا علم ارگونومی را به عنوان مهندسی فاکتورهای انسانی یا همان (Human Factors Engineering) می‌شناسند. حالا شاخه‌های مختلفی از علم به کمک شکل‌دهی این علم آمده‌اند که عبارتنداز:
- فیزیک
- مکانیک
- فیزیولوژی روانشناسی
- ریاضی
- طراحی
- مدیریت
- آمار
- جامعه‌شناسی
ارگونومی لازمه‌ی کلیه علوم!
تمامی این علوم به کمک ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی آمده‌اند تا بتوانند او را در تکمیل رسالت و اهدافش که سازگار کردن انسان با محیط کار است یاری کنند. چرا که ارگونومی می‌کوشد تا آسیب‌های ممکنی که انسان‌ها ممکن است در اثر محیط کاری متحمل شوند را به صفر برساند. اگر بخواهیم به طور کلی زمینه‌های مختلف و متفاوت مطالعات ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی را مورد بررسی قرار بدهیم باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- طراحی دستگاه‌ها، ماشین‌آلات، ابزار کار و تاسیسات کاری به طور صحیح و درست.
- طراحی درست انجام کار با ابزارهای نامبرده متناسب با سیستم عضلانی و اسکلتی بدن منابع انسانی.
- ایجاد یک هماهنگی درست روانی میان منابع انسانی و محیط کاری.
- مدیریت درست تعاملات اجتماعی منابع انسانی.
- ایجاد یک شرایط درست و صحیح فیزیکی در محیط کار متناسب با عوامل متعدد نظیر: صدا، دما، رطوبت، جریان هوا، ارتعاشات و…
- وضعیت درست حالت قرار گرفتن بدن و حرکات منابع انسانی در حین کار.
۵ اصل مهم و کلی که ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی از آن تبعیت می‌کند به شرح ذیل هستند:
- راحتی
- سهولت استفاده از ابزارها
- امنیت
- زیبایی‌شناسی
- عملکرد و بهره‌وری
۲ مورد از اهداف بسیار مهم ارگونومی کدام‌ها هستند؟
اولین هدف افزایش بازدهی و کارایی منابع انسانی بدون در خطر بودن آنهاست. این موضوع می‌کوشد تا خطاهای ناشی از شرایط بد محیطی و… به حداقل رسیده و منابع انسانی بتوانند در یک محیط سالم و بدون کوچک‌ترین خطرات جانی به فعالیت سالم خود بپردازند.
ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی بیشتر در سه حیطه اصلی فعالیت می‌کند:
۱- ارگونومی فیزیکی
ارگونومی فیزیکی بیشتر نوع تعامل بدن انسان با ابزارهای کاری را مورد مطالعه قرار می‌دهد. حالا این ابزار کار حتما به تجهیزات بسیار پیشرفته اشاره نمی‌کند. حتی کار با یک بیل و کلنگ ساده تا درست نشستن روی صندلی هم می‌تواند یکی از دغدغه‌های اصلی ارگونومی فیزیکی باشد. چرا که ارگونومی فیزیکی بر این باور است تمامی ابزارهای کاری روی بدن تاثیرات بسیار زیادی می‌گذارند و از این روی فرم قرار گرفتن بدن، نوع کار کردن منابع انسانی در محیط کاری و فضایی که افراد در آن کار می‌کنند اهمیت بسیار زیادی دارد و در طول دراز مدت می‌تواند تاثیرات بسیار چشمگیری ایجاد کند.پس بهتر است تمامی این موارد به درستی رعایت شوند.
۲- ارگونومی شناختی
ارگونومی شناختی دقیقا نقطه عکس ارگونومی فیزیکی است، چرا که با روان انسان سر و کار دارد. در واقع ارگونومی شناختی بیشتر روی فرآیند ذهنی انسان و عواملی انسانی مطالعه می‌کند. یعنی از نحوه استفاده از حافظه، قدرت تصمیم‌گیری گرفته تا سایر فرایند ذهنی منابع انسانی را تحت سیطره خود قرار می‌دهد.
۳- ارگونومی سازمانی
ارگونومی سازمانی هم به طور کلی با محیط کاری و یا فراهم کردن یک شرایط استاندارد کاری برای منابع انسان سر و کار دارد. در واقع ارگونومی سازمانی در تلاش است تا کیفیت محیط کاری را برای منابع انسانی به حد اعلای خود رسانده و همه شرایط را از لحاظ فیزیکی و روانی برای افراد به شکل بسیار ایده‌آلی برساند.
کمی بیشتر راجع به ارگونومی بدانیم
در واقع تنها فرق انسان‌ها با ربات بحث سلامتی آنهاست. چرا که اگر همه چیز در مجموعه‌های بزرگ به شکل کاملا رباتیک بود دیگر هیچ نگرانی وجود نداشت. چرا که سلامتی جانی انسان‌ها در خطر نبود و تمام سیستم‌های بزرگ هم توسط ربات‌های به شکل کاملا سالم و بدون خطر مدیریت می‌شدند. اما اگر بخواهیم کمی واقع‌گرایانه‌تر به این موضوع بنگریم، باید بگوییم که چنین چیزی تنها در فیلم‌های علمی تخیلی اتفاق می‌افتد. البته نه اینکه ربات‌ها هیچ نقشی در صنعت نداشته و وارد حیطه‌های کاری نشده‌اند، خیر.
کلام آخر
منبع: https://tp-co.com
