در دنیای صنعتی امروز بسیاری از کارها با استفاده از رایانه ها انجام می شود و کمتر مواردی وجود دارد که نیازمند به استفاده از پایانه های تصویری نباشد. بیشترین شکایات کاربران رایانه اختلالات و مشکلات چشمی است. کار با رایانه ها عوارضی ایجاد می کند که خستگی چشمی از مهمترین آنها است که می تواند بطور مستقیم بر تیز بینی و دقت فرد تاثیر بگذارد. خستگی چشمی دارای علائم وسیعی است که شامل سردرد، درد چشمی، بیزاری از ادامه کار و… است.

خستگی هنگام کار با کامپیوتر:

خیره شدن به صفحه مانیتور تعداد دفعات پلک زدن را کاهش می‌دهد و سبب سوزش چشم و در نتیجه منجر به خشکی چشم می‌شود.

هر چه افراد بیشتر به صفحه مانیتور خیره شوند، کمتر پلک می‌زنند و هر چه کمتر پلک بزنند دچار سوزش و آسیب چشم می‌شوند و هر چه احساس خشکی در چشم زیاد شود سوزش و اشک را به دنبال خواهد داشت.

مشکلات بینایی ناشی از کامپیوتر به طور کلی تحت سندرم بینایی کامپیوتر شناخته شده است. تعداد زیادی از کاربران کامپیوتر شکایاتی ناشی از کار من جمله؛ ناراحتی های چشمی، خستگی عضلانی، استرس و حتی اپی لپسی و جوش های صورت و ناراحتی های پوستی را بروز می دهند که در ذیل به برخی از عوامل موثر در خستگی چشم و راه کارهای پیشگیری از آن می پردازیم.

تعریف استنوپی:

استنوپی یا خستگی چشم، امروزه یک نوع گرفتاری و مشکل رایج در میان کابران می باشد. بروز این مشکل ممکن است به علت عوامل مرتبط با وضعیت چشم و بینایی، فاکتورهای وضعیتی، شخصیتی و مرتبط با محیط کار شامل: دما، رطوبت و جریان هوای داخل اطاق و یا بیماری های سیستمی باشد.

وضعیت چشم و بینایی:

از علل استنوپی، وضعیت خود چشم است. عیوب انکساری تصحیح نشده خصوصا آستیگماتیسم، پیر چشمی، دور بینی که به طور کامل تصحیح نشده، اختلالات دید دو چشمی از عوامل ایجاد کننده استرس های بینایی ناشی از کار با کامپیوتر هستند.

لذا کلیه کاربران باید یک معاینه مقایسه ای قبل یا بلافاصله بعد از شروع کار و نیز بعد از آن داشته باشند. این معاینه شامل آنالیز دقیق عملکرد در چشم ها در فواصل میانی و نزدیک کار باشد.

نوع کار:

نوع کار با کامپیوتر در بروز استنوپی نقش دارد. افرادی که تایپ می کنند نیاز بیشتری دارند و بیشتر مستعد استنوپی هستند. اغلب این افراد ترجیح می دهند صفحات نوشتاری را از سمت راست ببینند تا از سمت چپ. چون دید دو چشمی آنها در سمت راست بهتر است. مدت زمانی که کاربران در طول روز با کامپیوتر کار می کنند نیز در بروز استنوپی موثر است. لذا باید صفحه نگهدارنده متون در زیر سطح چشم قرار گیرد.

برای این منظور وقفه های کاری به صورت پی درپی برای کاهش استنوپی توصیه می شود، خصوصا برای افرادی که بدون هیچ مکثی در طول زمان کاری، با کامپیوتر کار می کنند. کاربر باید به ازای هر دو ساعت کار با کامپیوتر ۱۵ دقیقه استراحت و وقفه کاری داشته باشد و افرادی که فشار کاری بالاتری دارند هر یک ساعت کار، ۱۵ دقیقه استراحت نیاز دارند.

عوامل فردی:

فاکتورهایی شبیه خستگی عمومی، بیماری، استفاده از دارو و مستعد بودن به میگرن و ترس از نور (فتوفوبی) و فاکتورهای سایکولوژیک مانند نگرانی، عصبی بودن و میزان رضایت شغلی با علایم خستگی چشم مرتبط می باشند. البته سن و جنسیت در بروز علایم استنوپی موثر است. کاربران مسن تر و زنان، بیشتر در معرض استنوپی هستند.

عوامل محیطی مرتبط با خود کامپیوتر:

عوامل محیطی شامل مسائل مختلفی است که از آن جمله می توان به کیفیت و نوع کامپیوتر به کار گرفته شده، رنگ حروف و زمینه تصویر و متناسب بودن ارتفاع کامپیوتر و صفحه کلید با اندام فرد اشاره نمود.

نکته قابل توجه اینکه تاکنون هیچ گونه اثر مستقیمی ناشی از تشعشعات کامپیوتر (امواج یونیزه و غیر یونیزه مانند: امواج مرئی، ماوراء بنفش…) بر روی سلامت عمومی و چشم پیدا نشده است.

از آنجایی که رنگ های مختلف بر روی سیستم فولوکی چشم ها اثر می گذارند ممکن است سبب ناراحتی چشم ها شوند. استفاده از یک رنگ در موارد تایپ، وارد کردن اطلاعات در کامپیوتر مناسب تر است و کانتراست مخفی کامپیوتر (حروف مشکی روی زمینه سفید) به طور کلی بهتر قابل رویت است. می توان برای حذف انعکاس نور از مانیتور، کاهش روشنایی و افزایش قدرت تفکیک سیستم بینایی، در مقابل صفحه مانیتور فیلتر گذارد.

عوامل محیطی، مرتبط با محل کار:

فاکتورهای محیطی مانند روشنایی و خیرگی از عوامل بسیار مهم و موثر بر استنوپی کاربران محسوب می شود. پس باید پنجره ها با پرده پوشیده شوند و می توان از پرده های عمودی استفاده کرد. یکی از شکایات اصلی کاربران کامپیوتر، شکایت از خیرگی و رویت تصاویری است که در نتیجه انعکاس نور در صفحه مانیتور دیده می شود. وجود لامپ درخشان در محیط دید ممکن است سبب ناراحتی و خیرگی شود. پنجره ها، وجود لامپ های فلورسنت در بالای سر و لامپ های میز کار نیز غالبا در این مشکل سهیم هستند. دو نوع خیرگی کلی وجود دارد؛ در نوع اول، توانایی دیدن جزئیات از بین می رود و نوع دوم سبب عدم راحتی در دیدن می شود.

چندین روش برای کاهش خیرگی معرفی شده است که شامل موارد زیر می باشد:

• موقعیت مانیتور، بایستی به گونه ای تنظیم شود که کاربر نتواند هیچ بازتابی را از مانیتور و یا سطوح صیقلی براق ببیند.
• منابع نور محیطی طوری تعبییه گردند که به صورت مناسبی نور را منتشر کنند.
• لامپ های فلورسنت طوری نصب گردند که با محل قرار گرفتن کامپیوتر موازی باشد.
• مانیتور کامپیوتر بایستی به گونه ای باشد که انعکاس نداشته و قابلیت حرکت و تنظیم داشته باشد.
• صفحه کلید باید مات بوده و کلید های آن حداقل انعکاس را داشته باشند.
• متون ترجیحا باید به صورت رنگی نوشته شده باشد.
• صفحه رنگی به صفحه سیاه ترجیح داده می شود.
• خشکی هوای موجود در محیط، سبب حساسیت چشم می گردد. این مسئله خصوصا می تواند سبب ناراحتی برای کسانی که از لنز استفاده می کنند گردد.
• استفاده از کامپیوتر سبب کاهش تعداد پلک زدن و افزایش تبخیر اشک و در نتیجه باعث خشکی چشم ها می گردد.
• در بعضی افراد استفاده از اشک های مصنوعی می تواند سبب جلوگیری از بروز خشکی چشم شود.
• میزان وجود گرد و غبار و پرز در محیط از دیگر عوامل موثر می باشد و می توان با نظافت منظم مانیتور گرد و غباری را که می تواند مانع دید شود زدود.

آلودگی هوای محیط کار و ایجاد هیپوکسی سبب تسریع رسیدن به حالت خستگی در کاربر می شود. همچنین مشخص شده است که نور زیاد همراه با سر و صدای زیاد بیشترین اثر را در بروز خستگی و کاهش فعالیت های ذهنی فرد اعمال می کند.

عوامل وضعیتی

بسیاری از شکایات رایج کاربران مانند در گردن و کمر درد، ممکن است به دلیل وضعیت نادرست فرد یا موقعیت و ارتفاع نامناسب کامپیوتر باشد. گردن و چشم ها باید در هنگام نگاه به مانیتور کمی به پایین خم شوند و در نتیجه بالای مانیتور باید کمی زیر خطر افق چشم های کاربر بوده باشد.

مانیتور و صفحه کلید باید در ارتفاع مناسب تنظیم شوند و از نگهدارنده اوراق متحرک استفاده شود تا کاربر راحت تر باشد، سطح مانیتور تقریبا عمود بر نگاه باشد، صفحه کلید باید در ارتفاعی قرار گیرد که دستان و انگشتان به صورت برجسته روی آن باشد یعنی مچ دست بالای انگشتان قرار گیرد.

بهتر است صندلی دسته دار باشد و ارتفاع دسته ها طوری باشد که بازوها را حمایت کند. دسته های صندلی نباید زیاد بلند یا به سمت جلو کشیده شده باشند. صندلی حتما باید گودی کمر را پر کند. در حالت نشسته پشت دستگاه، باید بین ران و کمر و بین ساق پا و ران زاویه قائمه وجود داشته باشد و برای رسیدن به این حالت باید یک سطح شیب دار ۱۵-۱۰ درجه زیر پا قرار گیرد.

نتیجه گیری:

گرچه هر فردی ممکن است علائم متفاوتی از خستگی چشم نشان دهد اما قرمزی، پر آب شدن و حساس شدن چشم ها، خستگی، درد یا سنگینی پلک ها، سردرد و پشت درد، شایعترین علائم خستگی چشم ها هستند و اغلب این علائم با استراحت، تغییر شرایط محیط کار و در بعضی موارد استفاده از عینک های مناسب از بین می روند.

جهت سنجش خستگی چشم از پرسشنامه ای بدین منظور استفاده می شود که می توانید این پرسشنامه را از طریق لینک زیر دانلود نمایید.

دانلود پرسشنامه و راهنما